AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

“KONSERVATORİYA”  2021 № 2 (51) 

Aysel ƏZİZOVA

AMEA-nın doktorantı

Ünvan: Bakı şəh. Nizami royanu. Əliağa Kürçaylı küç.5 A

Elmi rəhbər: sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru,

professor İradə Köçərli

E-mail:aysel.h91@mail.ru

 UOT: 78.031.4                       

NANAY JANRININ TARİXİ-MİFOLOJİ QAYNAQLARINA DAİR

 

Xülasə: Təqdim etdiyimiz məqalədə Ağbaba etnomədəni mühitinin autentik folklor nü­munələrindən biri olan nanayların tarixi-mifoloji qaynaqları ilə bağlı apar­dı­ğı-mız araşdırmalardan bəhs olunur. Ağbaba etnomədəni mühiti autentik folklorun zən­gin janr sistemi ilə seçilir. Özündə müxtəlif tarixi-semantik funksiyaları ehtiva edən bu janr sistemi nanay və tırınqı, qımqımı kimi adlandırılan bədii incəsənət nü­munələri ilə zəngindir. Təəssüflə qeyd etməliyik ki, Ağbaba etnomədəni mühiti bəzi mənbələrdə nanayların yayılma arealına daxil edilməmişdir. Bu isə Ağbaba ma­halının əhatə etdiyi ərazinin hal-hazırda Ermənistan Respublikasının tərkibində ol­ması və bu bölgədə artıq Azərbaycan türklərinin yaşamaması ilə bağlıdır. Nanay sö­zünün etimoloji mənşəyinə dair fərziyyə şəklində irəli sürülən bir sıra fikirlər də möv­cuddur. Düşünürük ki, nanayların mənşəyinin öyrənilməsi üçün onların tarixi-coğ­rafi baxımdan Ağbaba etnomədəni mühiti ilə əlaqəsini araşdırmaq daha məq­sədəuyğundur. Araşdırma prosesində türksoylu xalqların çağdaş repertuarında qo­runub saxlanılan nanayların məhz türk mifologiyası ilə bağlı olması fikrinə üstün­lük verilir.

Açar sözlər: nanay, Ağbaba etnomədəni mühiti, Nənə, İnanna, mifologiya

endir

PDF

 

 

 

 

 

ƏDƏBİYYAT:

  1. Abbaslı İ.; Abdullayeva M.; Əliyev O. Azərbaycan folkloru antologiyası. XIII cild. (Şəki, Qəbələ, Oğuz, Qax, Zaqatala, Balakən) : Səda, 2005. 546 s.
  2. Ağasıoğlu F. Daşbaba. Türkün daş yaddaşı.: Hərbi Nəşriyyat, 2013, 138s.
  3. Ağasıoğlu F. Azər xalqı. B.: “Ağrıdağ” nəşriyyat, 2000, 436 s
  4. Ağasıoğlu F. Doqquz bitik. İslamöncəsi türk tarixi. V bitik. Mifologiyada tarix. İstanbul, 2019, 437 s.
  5. Bayramov A. Tarixi faciələrimiz: Deportasiya, Repressiya və Soyqırım. Sumqayıt, AM965 MMC-nin mətbəəsi, 2015, 416 s.
  6. Cəfərsoy İ. İber və Hay folklorunda türk mifik təfəkkürünün izləri. : 2014, 217 s
  7. Hacıyeva S. Nanaylı-halaylı dünyam. : SkyG. 2017, 245 s.
  8. Qurbanov T. Ağbaba aşıq mühiti.: Elm və təhsil. 2014, 196 s.
  9. Qəzənfərqızı A. Azərbaycan-qumuq folklor əlaqələri. B.: Elm və təhsil, 2018, 160 s.
  10. Tuncay B. Azərbaycan türklərinin İslamaqədərki dili və ədəbiyyatı. B.: Elm və təhsil, 2015, 288 s.
  11. Deveci D. Kars yöresi halk müziyi ve halk oyunlarında “Nanay ve Yallı” havaları. Yüksek lisans tezi. Ekim.1998, 145 s.
  12. Duygulu M. Türk halk müziyi sözlüyü. İstanbul, Pan yayıncılık, 2014, 516
  13. Karakurt D. Türkçe sözcük incelemeleri. Karşılaştırmalı. (Türkçe ve Moğolca lehçe ve şiveleri) Türk dillerinden seçilmiş Türkiye, E-kitap, 2019, 324 s.
  14. Yaltırık H. Türkülerde “Ninni” ve “Sümer” izleri. // EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuarı Dergisi 2012 (2): 37-62
  15. Винклер Г. Вавилонская культура в её отношении к культурному развитию человечества / А.И. Певзнер (пер.). М.: Фарость, 136 c.
  16. Гукасян В. Удинско-азербайджанско-русский словарь. Б.: Элм, 1974, 298 c.
  17. A dictionary of the Bible comprising its antiquities biography geography and natural history (Edited by William Smith). London, 1861, 462 p.

 

Айсель AЗИЗОВА

Докторант НАНА

 

К ВОПРОСУ ОБ ИСТОРИКО-МИФОЛОГИЧЕСКИХ ИСТОКАХ ЖАНРА НАНАЙ 

 

Резюме: В статье представлены наши исследования об историко-мифо­ло­ги­ческих истоках наная, одного из образцов аутентичного фольклора этнокультур­ной среды Агбаба. Этнокультурная среда Агбаба отличается богатой жанровой системой аутентичного фольклора. Включающая в себя различные историко-семан­тические функции жанровая система богата художественными образцами искусства, как нанай, тырынгы и гымгымы. К сожалению, в некоторых науч­ных источниках, говоря об ареале использования наная, название этно­культур­ной среды Агбаба даже не упомянается. Это можно объяснить тем, что территория, которая называлась Агбаба махалы, сегодня является частью Республики Армения и азербайджанские турки больше не проживают в этом регионе.

В том числе существует ряд гипотез об этимологии происхождении этого слова. Но учитывая факт существования наная в репертуаре тюркских народов по сей день, мы придерживаемся позиции, утверждающей связь его именно с тюрк­­ской мифологией, и считаем, что для выявления происхождения нанаев целе­сообразнее рассматривать их историко-географическую связь с этно­куль­турной средой Агбаба.

Ключевые слова: нанай, этнокультурная среда Агбаба, Нене, Инанна, мифология


 

Aysel AZIZOVA

Doctoral student of ANAS

 

HISTORİCAL AND MYTHOLOGICAL SOURCES OF THE NANAY GENRE

 

Summary: The article presents our research about the historical and mythological sources of the genre Nanay — one of the samples of authentic folklore of the ethnocultural environment of Agbaba, that is distinguished by an elaborated genre system of authentic folklore. The genre system includes various historical and semantic functions, is represented by such artistic samples as nanay, tyryngy and gymgymy. In some scholarly sources, describing the area of use of nanay, the name of the ethnocultural environment of Agbaba is unfortunately not even mentioned. This can be explained by the fact that the territory, which was called Agbaba Mahali, today is part of the Republic of Armenia, and the Azerbaijani Turks no longer live in this region.

There are many hypotheses about the etymological origin of this word? However considering the fact of the existence of Nanay in the repertory of the Turkic people up to present, we are keeping to the position that asserts its connection with the Turkic mythology and presume that in order to identify the origin of the Nanays, it is more to the pointt to review their historical and geographical connection with the ethnocultural environment of Agbaba.

Keywords: Nanay, ethnocultural environment of Agbaba, Nene, Inanna, mythology

Rəyçilər:

sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor İradə Köçərli

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Kamilə Dadaşzadə

Mövzuya uyğun