AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

“KONSERVATORİYA”  2021 № 1 (50)

Pərvin SƏFƏRLİ

Q.Qarayev adına Mərkəzi incəsənət məktəbinin müəllimi

Ünvan: Bakı, Heydər Əliyev prospekti 67

E-mail: seferli_pervin@mail.ru

 UOT: 78.031.4     

MUSİQİŞÜNAS-ALİM ELXAN BABAYEVİN TEMPERASİYA MƏSƏLƏLƏRİNƏ DAİR FİKİR VƏ MÜLAHİZƏLƏRİ

Xülasə: Məqalədə musiqişünas-alim E.Babayevin əlyazmaları araşdırılaraq tem­pe­rasiya məsələlərinə dair fikir və mülahizələrinin formalaşma mərhələləri nəzər­dən keçirilir. Alimin gəldiyi nəticələr — temperasiyanın məqam nəzəriyyəsində və ifa­çılıq praktikasında tutduğu mövqe, rus musiqişünas-alimlərinin irəli sürdüyü “sə­sin zona təbiəti” nəzəriyyəsi ilə bağlı müddəaları, mikrointerval səs sisteminin temb­rintonasiya kökləri və muğam ifaçılığında qeyri-müntəzəm temperasiyanın, çərək tonların istifadə problemləri ilə əlaqədar fikir və təklifləri işıqlandırılır.

Açar sözlər: temperasiya, mikroxromatika, komma, tembrintonasiya, məqamintonasiya, məqam funksionallığı, məqam, muğam, alterasiya

endir

PDF

ƏDƏBİYYAT:

  1. Abduləliyev A.Ə. V.M.Belyayev və Azərbaycan musiqisi. / “Azərbaycan milli musiqisinin tədqiqi problemləri” B.: Elm, 1999, s. 56-80
  2. Babayev E.Ə. İraq xalqının milli musiqi alətləri. // Azərbaycan Elmlər Aka­demi­ya­sının xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1990, N3, s. 109-119
  3. Babayev E.Ə. Azərbaycan muğamının nəzəri əsasları. Dərs vəsaiti. B.: “MTM” İnnovation MMC, 2018, 367 s.
  4. Babayev E.Ə. “Şərq musiqisinin mikrointerval sistemi”, Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi.
  5. Babayev E.Ə. “Şərq musiqisində çərəkton problemi”, Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi.
  6. Babayev E.Ə. “Bir daha intonasiya barədə”. Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi
  7. Babayev E.Ə. “İraq musiqisində çərəktonlar problemi” Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi
  8. Babayev E.Ə. Əlyazma. Şəxsi arxivindən
  9. Babayev E.Ə. “Yaxın Şərq xalqlarının makam sənətində bəzi struktur və kompozisiya xüsusiyyətləri”. Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi
  10. Babayev E.Ə. Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi
  11. Babayev E.Ə. “Sadıqcanın tarı harada qaldı” Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi
  12. Babayev E.Ə. “Azərbaycan musiqisində qeyri-bərabər temperasiya bölgüsünün tembrintonasiya təzahürü”. Əlyazma. E.Babayevin şəxsi arxivi.
  13. Baxşəliyev F.E. Milli məqamların əmələ gəlməsində qeyri-temperasiyalı quruluşun təhlilinə dair. // “Konservatoriya” jurnalı, 2018, 2 (40), s. 16-22
  14. Hacıbəyov Ü.Ə. Musiqidə xəlqilik. Seçilmiş əsərləri. B.: Yazıçı, 1985, s. 221-223
  15. Hacıbəyov Ü.Ə. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. B.: Yazıçı, 1985, 151 s.
  16. Hacıbəyov Ü. Ə. Azərbaycanda musiqi tərəqqisi. Seçilmiş əsərləri. B.: Yazıçı, 1985, s. 194-204
  17. Həsənova A.İ. Azərbaycan etnokulturoloji tarixində səlcuqların rolu. // “Konser­va­toriya” elmi nəşri, 2010, №3, s. 38-45
  18. İsmail Hakkı Özkan. Türk müsikisi nazariyatı ve usülleri. Kudüm Velveleleri. İstanbul Universitesi Devlet Konservatuarı Türk Müsikisi Bölümü. Öğretim Görevlisi. İ.: Ötüken Neşriyat, 2016, 816 s.
  19. İsmayılov M.S. Xalq musiqimizin lad-məqam sisteminə yeni baxış (8 pərdəli əskilmiş oktavalı məqam sistemi haqqında).// Azərbaycan xalq musiqisinin məqam və muğam nəzəriyyəsinə dair elmi-metodik oçerklər. Bakı, Elm, 1981, s. 104-117
  20. Şıxəliyev İ.N. Azərbaycan musiqisinin lad nəzəriyyəsi. Dərs vəsaiti. Sumqayıt, Zərdabi nəşriyyat-poliqrafiya MMC, 2015, s. 168.

 

Rus dilində ədəbiyyat

  1. Земцовский И.İ. Русская советская музыкальная фольклористика. // Вопросы теории и эстетики музыки, Музыка, 1967, № 6-7, c. 215-262
  2. Мамедова Р.А. Проблемы функциональности в Азербайджанском мугаме. Б.: Элм, 1989, 162 с.
  3. Панахова Э.П. Ладовая теория Узеира Гаджибейли в контексте ладовых систем античности и средневекового Востока. Учебное пособие для музыкальных вузов. Баку, “Yeni Poliqrafist” MMC, 2016, 125 с.
  4. Ю.Г.Кон. К теории народных ладов. В кн. Вопросы музыкальной культуры Узбекистана. Ташкент, 1961, с. 123

Saytoqrafiya

  1. Əbdülqasımov V. Ə. Böyük tarzən Mirzə Sadıq Əsədoğlunun tar islahatları. // “Musiqi dünyası” jurnalı, № 1-2, 2007, s. 102-106. URL:http://www.musigi-dunya.az/new/magimages/1.jpg
  2. Равномерная и «хорошая» темперации. URL:http://barocpraxis.arts.spbu.ru/Temperatia/temperatia-1.php

 

Пярвин СЕФЕРЛИ

Преподаватель Центральной школы искусств им. К. Караева

 

ВОПРОСЫ ТЕМПЕРАЦИИ В ТРУДАХ УЧЁНОГО-МУЗЫКОВЕДА ЭЛЬХАНА БАБАЕВА

 

Резюме: В статье, на основе рукописей, рассматриваются этапы формирования мыслей и взглядов учёного-музыковеда Э.Бабаева относительно вопросов темперации. Анализируются выводы автора по ладовой теории темперированного строя и его проявлений в исполнительской практике, высказывания учёного о «зонной природе звука» в трудах русских учёных-музыковедов, а также рассуждения и предложения учёного относительно основ тембринтонации микроинтервальной системы звуков и применения в мугамном исполнительстве неравномерной темперации и четвертьтонов.

Ключевые слова: темперация, микрохроматика, комма, тембринтонация, ладинтонация, ладовая функциональность, макам, мугам, альтерация

 

Pervin SEFERLI

The teacher of the Central Art School named after G.Garayev

 

THOUGHTS AND VIEWS OF RESEARCHER MUSICOLOGIST ELKHAN BABAYEV ON TEMPERAMENT İSSUES

 

Summary: İn the article manuscripts by researcher musicologist E.Babayev’s are studied and the stages of formation of his views and opinions on temperament (system of tuning) issues are considered. The place of his conclusions in the modes theory of the tempered toning and performance practice, the scholart’s statements regarding the «zoning nature of sound» by Russian musicologists, his thoughts and suggestions regarding the basics of timbre/intonation of the microinterval pitch system and the application of uneven temperament and quartertones in mugham performance are illuminated.

Keywords: temperament (system of tuning), micro-chromatic, comma, timbre/intonation, modal functionality, mugham, alteration

 

Rəyçilər:

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Xatirə Həsənzadə

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Elmira Pənahova

Mövzuya uyğun