AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

“KONSERVATORİYA”  2021 № 1 (50)

Məryam MƏMMƏDZADƏ

AMK-nın müəllimi və doktorantı

Elmi rəhbər: Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sənubər Bağırova

Ünvan: Yasamal rayonu, Ə.Ələkbərov küç.7

E-mail:memmedzade.meryam93@mail.ru

 UOT: 780.6

İRANDA QACARLAR DÖVRÜNDƏ KLASSİK MUSİQİ VƏ KAMANÇA İFAÇILIĞINA DAİR

 

Xülasə: Bu məqalə Azərbaycan musiqişünaslığında müraciət olunmamış isti­qa­mə­tə işıq tutur və burada istifadə edilən ədəbiyyatın bir çox hissəsi ilk dəfə olaraq Azər­baycanda elmi dövriyyəyə daxil edilir. Məqalə İran mədəniyyətinin əsasən XIX əsrin ikinci yarısından XX əsrin əvvəllərinə kimi mövcud olan musiqi mühiti və klassik musiqisinin bəzi məsələlərini araşdırmaq məqsədini daşıyır. Lakin XIX əsrin birinci yarısındakı, yəni Qacarlar hakimiyyətinin erkən dövrünün saray incə­sənəti və musiqi mühiti haqqında musiqi elmimizdə az məlumat olmasını nə­zə­rə alaraq Giriş hissəsində biz bu mətləblərdən də bir qədər danışmağı zəruri bi­li­rik.

Açar sözlər: Qacarlar, İran klassik musiqisi, rədif, kamança ifaçılığı, musiqi improvizasiyası

endir

PDF

ƏDƏBİYYAT:

  1. Abdullayeva S. Azərbaycan musiqisi və təsviri sənət. B.: Oğuz Eli, 2010, 416 s.
  2. Bağırova S. Azərbaycan muğamı. II cild. B.: Elm, 2007, 153 s.
  3. Bağırova S. Muğam. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, 1983, s.83-84.
  4. Məhəmməd Rza Qəffari Nəmin. Qacar dövrü rəssamlığında realizm (1795-1925). // “Mədəniyyət dünyası”, elmi-nəzəri məcmuə, XX buraxılış. 2010, 166 s.

 

Türk dilində:

  1. Akın Kiren. Nasirüddîn Şah Dönemi İranı’nda (1848-1896) Modernleşme ve Meşrûiyet Araçlarından Biri Olarak Müzik., DOI 10.10.16917/iusosyoloji.331329, iyul 2017, 37 (1)

 

İngilis dilində:

  1. Amir Hosrov Pourjavady. Music Making in Iran: Developments Between the Sixteenth and Late Nineteenth Centuries.. The Graduate Center, City University of New York. 2019
  2. Baghirova S. The Azerbaijanian Mugham: Artistic İdea and Structural Series. /Regionale maqam – Traditionen in Geschichte und Gegenüart. Materialien der 2. Arbeitstagung der Study Group “maqam” des İnternational Council for Traditional Music. vom 23.bis 28. / Berlin, 1992, pp. 28-50.
  3. Bruno Nettl. The Radif of Persian Music. USA, Elephant&Cat, 1992, 207 p.
  4. Ladan Rostami, Amin Arjmandfard. The Manifestation of Female Musicians in the Paintings of Qajar Era. Specialty j. humanit. cult. Sci 2019, Vol, 4 (2): 1-11
  5. Shahab Khaefi, Mitra Jahandideh, Ahanali Jahandideh, Masoud Khaefi. A Succinct Historical View of Kamanche and Recommendation of a New Method to Design it by Using the Golden Section. Kemençe Özel sayı. pp.148-154
  6. URL:http://porteakademik.itu.edu.tr/docs/librariesprovider181/Yay%C4%B1n-Ar%C5%9Fivi/7.-sayi/porte-akademik-7-17.pdf‘

 

Saytoqrafiya

 

  1. Qajar Painting. URL:https://www.pinterest.com/pin/404901822725111251/? d=t&mt=login
  2. Mitra Jahandideh. “Using the golden section to design a Kamanche”

URL:https://www.researchgate.net/figure/Kamanche-player-among-a-group-of-court-musicians-at-the-royal-court-This-wall-painting_fig1_224937440

  1. Musiki Desgisi. İran Müziği. URL: http://www.musikidergisi.net/?p=595
  2. Encyclipeaedia Iranica. ṢABĀ, ABU’l-ḤASAN. URL: https://iranicaonline.org/articles/saba-abul-hasan
  3. Yaser Atar. İran Müziğinde Redif. URL:https://www.zdergisi.istanbul/makale/ iran-muziginde-redif-346
  4. Farabi School. URL:http://farabisoft.com/pages/farabischool/ instrumentsdetails. aspx?lang=en&PID=4&SID=24
  5. Kamancheh the Persian Spike Fiddle. URL:http://www.nasehpour.com/tonbak/ kamancheh-kamanche-the-persian-spike-fiddle.html

 

Diskoqrafiya

  1. Disk “An Introduction to Iranian Music” Mahur Mədəniyyət və İncəsənət İnstitutu. 2009
  2. Art of Kamāncheh from Qājār Period. Mahoor Institute of Culture and Art, 2001 (MCD-63) URL:https://mahoor.com/en/cd/14-موسیقی-کلاسیک-ایرانی/199-the-kamânche-of-qâjâr-period
  3. Monsieur Hâik, Kamânche. Mahoor Institute of Culture and Art, 2019 (M. CD 565) URL:https://www.mahoor.com/en/cd/19025-monsieur-h%C3%A2ik,-kam% C3%A2nche

 

Qeydlər:

  1. Qacarlar 1796-cı ildən 1925-ci ilədək İranda hakimiyyətdə olmuşlar. Bu sülalənin banisi, Ağa Məhəmməd şah Qacar (1742 – 1797) sonsuz olduğuna görə ondan sonra hakimiyyət onun qardaşı oğlu Fətəli şah Qacara (1797-1834) keçmişdir.
  2. Azərbaycan musiqi məişətində “mütrüb” sözü neqativ məna daşıyır, lakin İranda “motreb” sadəcə o dövrün yüngül musiqi janrının nümayəndələrinə deyilirdi. Belə ki, onlar muğam əvəzinə daha çox mahnı və rəqs havalarının ifasına üstünlük verir, mey məclislərində iştirak edirdilər.
  3. Təziyə şiə bölgələrində sıravi insanlar arasında yaranaraq, zaman keçdikcə cəmiy­yə­tin üst təbəqələrinə doğru yayılmış və son olaraq elit təbəqə arasında populyarlıq qazanmışdır [5, s. 108].
  4. Bu bilgini tədqiqatçı S.Bağırova bölüşmüşdü.
  5. Bu bilgini biz ABŞ-nın Los-Anjelesdakı Kalifornia Üniversitetinin müəllimi, Moh­sen ağa Məhəmmədidən almışıq və buna görə ona dərin təşəkkürümüzü bildi­ririk.
  6. İran musiqisində solo ifaçılıq “taknavazi” adlanır.
  7. Bu bilgini tədqiqatçı S.Bağırova bölüşmüşdü.
  8. Burada bir qədər haşiyə çıxaraq qeyd etmək lazımdır ki, Qacarlar dövründə ifaçıların böyük əksəriyyəti universal musiqiçilər idi, yəni onlar bir qayda olaraq iki və daha çox musiqi alətində ifa etməyi bacarırdılar. Əbülhəsən Səba da belə universal musiqiçilərdən olmuşdu. Həmin sırada Məhəmməd Sadiq Xanın (1831-1896) adını da çəkmək istərdik. O, ilk olaraq kamança dərsləri almaqla sonralar İran musiqi tarixində səntur ifaçısı və Nəsrəddin Şahın sarayının baş musiqiçisi kimi də şöhrət qazanmışdır. Məhəmməd Sadiq Xan, həmçinin setar alətində ifa edirdi və hətta İrana gələn ilkin pianoların köklənməsinə də bələd olmuşdur.

 

Марьям МАМЕДЗАДЕ

Преподаватель и докторант АНК

 

О КЛАССИЧЕСКОЙ МУЗЫКЕ И ИСПОЛНИТЕЛЬСТВЕ НА КЕМАНЧЕ В ИРАНЕ В ЭПОХУ КАДЖАРОВ

 

Резюме: Статья поднимает вопросы, пока еще не нашедшие своего осве­ще­ния в азербайджанской музыкальной науке, и при этом большая часть исполь­зуе­мой здесь литературы также впервые вводится в научный оборот в нашем музы­коведении. В этой работе основное внимание уделено вопросам музыкальной жи­з­ни Ирана, классической иранской музыки и исполнительству на кеманче во вто­рой половине 19 века и начале 20 века. Однако, учитывая скудость публикаций в на­шем музыковедении о музыкальном искусстве Ирана первой половины 19 века, то есть в ранний каджарский период, мы сочли целесообразным во Введении к статье дать некоторую информацию о классической музыке и дворцовом музы­каль­ном искусстве Ирана этого периода.

Ключевые слова: Каджары, иранская классическая музыка, радиф, исполнительство на кеманче, музыкальная импровизация.

 

Meryam MEMMEDZADE

Lecturer and doctoral student of ANC

 

ABOUT CLASSICAL MUSIC AND KEMANCHA PERFORMANCE IN İRAN AT THE TIME OF THE QAJARS` REIGN

 

Summary: This article focuses on a subject that has not been explored enough in Azerbaijani musicology, and the most of the works we refer to in this article have been introduced into Azerbaijani music studies for the first time. The main goal of the work is to give the readers some idea of Iranian classical music and the role of kemanche performance during the ‘Golden Age’ of Iranian music, i.e. the period from the second half of the XIX century to the beginning of the XX century. But taking into consideration the lack of information of Iranian art music and musical performance at the Gajars` court in the first half of the XIX century, we find relevant to give some attention to this matter in the Introduction as well.

Keywords: Qajars, Iranian classical music, Radif, kemancha performance, musical improvisation

Rəyçilər:  

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Fəxrəddin Baxşəliyev;

professor, xalq artisti Şəfiqə Eyvazova

 

Mövzuya uyğun