AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

“KONSERVATORİYA” 2021 №4 (53)

 

Humay FƏRƏCOVA-CABBAROVA

AMK-nın “Milli musiqi alətlərinin təkmilləşdirilməsi”

elmi-tədqiqat laboratoriyasının elmi işçisi

AMK-nın doktorantı

Elmi rəhbər: Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru,

professor Lalə Hüseynova

Ünvan: Yasamal r.Ə.Ələkbərov küç.7

E-mail: humay.ferecova00@gmail.com

 DASTANIN MUSİQİLİ-POETİK JANR KİMİ XÜSUSİYYƏTLƏRİNƏ DAİR

 UOT: 78.031.4     

Xülasə: Məlumdur ki, “Kitabi-Dədə Qorqud” və “Koroğlu” dastanı bütün türk­dil­li xalqların ortaq mədəni abidəsidir. Hazırkı məqalədə adları çəkilən das­tan­la­rın folklorşünaslıq və musiqişünaslıqda tədqiqi məsələləri yer alıb. Burada da­s­tan­ların musiqi xüsusiyyətləri önə çəkilmişdir. Buna görə də tədqiqatda XIX əsrin or­talarından başlayaraq müasir dövrümüzə qədər nəşr edilmiş elmi tədqiqatlar nə­zərdən keçirilmişdir. Eləcə də dastan janrının əhəmiyyəti və bəstəkar yara­dı­cı­lı­ğında tutduğu önəmli mövqe və digər məsələlər məqaləmizdə işıqlandırılır.

Açar sözlər: Kitabi-Dədə Qorqud, Koroğlu, epos, dastan, aşıq, alətlər, musiqi elmi, folklorşünas

endir

PDF

 

 

 

 

ƏDƏBİYYAT:

  1. Cəbrayılbəyli C.M. Zülfüqar Hacıbəyov. B.: İşıq, 1985, 107 s.
  2. Dadaşzadə K.H. Musiqi Qorqudşünaslığına dair bəzi mülahizələr // “Musiqi dünyası”. B.: Şərq-Qərb, 1999. s. 39-41.
  3. Dadaşzadə K.H. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının musiqi konseptsferasına dair. // “Türk epos mədəniyyəti və “Kitabi Dədə Qorqud” dastanı” mövzusunda elmi-nə­zəri konfransın materialları. B.: Elm, 2015, s.14-18.
  4. Dadaşzadə K.H. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının bəzi koqnitiv modellərinə dair. / İnternational Society For Music Education. 33rd World Conference. July 15-20, 2018, B.: Azerbaijan. 150-154.
  5. Dadaşzadə K.H. Musiqi qorqudşünaslığına dair bəzi məsələlər. // “Musiqi dün­ya­sı” jurnalı. № 1, 1999, s. 39-41.
  6. Eldarova Ə.M. Aşıq sənəti./Azərbaycan xalq musiqisi. B.: Elm, 1981, 200 s.
  7. Qasımlı N.Y. Gədəbəy aşıq mühitində Miskin Vəlinin mövqeyinə dair.// Türk­so­y­lu xalqların musiqi mədəniyyətinin tədqiqi problemləri. XVII Bey­nəl­xalq elmi-prak­tiki konfrans. B.: 2018, s. 272-276
  8. Qasımlı M.P. Ozan-Qopuz ənənəsi: Azərbaycan ədəbiyyat tarixi. 6 cilddə, I cild, B.: Elm, 2004, 800 s.
  9. Məmmədov T.A. Koroğlu mahnıları. B.: Gənclik, 1984, 8 ç.v,
  10. Məmmədov T.A. Azərbaycan aşıqlarının ənənəvi nəğmələri. B.: İşıq, 1988, 33 ç.v
  11. Məmmədov T.A. Sifahi ənənəli peşəkar-xalq musiqisi. Dərs vəsaiti kimi metodik tövsiyə. B.: Şur, 2002, 6 ç.v.
  12. Nəcəfzadə A.İ. Azərbaycan dastanlarında idiofonlu alətlər // “Konservatoriya” jurnalı, 2009, № 1, s.142
  13. Rəhimbəyli N.R. “Aşıq Qərib” dastanı əsasında Azərbaycan dastanlarının melo-poetikası. B.: Şərq-Qərb, 2009, 535 s.
  14. Hacıbəyli Ü.Ə. Əsli və Kərəm. Ön söz. B.: Şərq-Qərb, 2010, 260 s.
  15. Hacıbəyov Ü.Ə. Əsərləri. II cild. B.: AMEA, 1965, 412 s.
  16. Hacıbəyova Ü.V. Xalq dastanları Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında. B.: Nurlan, 2010, 100 s.
  17. Həsənova C.İ. Dəstgah formasının müxtəlif təfsirləri – Azərbaycan bəs­tə­kar­la­rı­nın yaradıcılığı timsalında. // Muğam Aləmi. Beynəlxalq elmi simpoziumun ma­te­rial­ları. B.: Şərq-Qərb, 2009 s. s.131-145
  18. Xalıqzadə F.X. “Kitabi-Dədə Qorqud” və musiqi poetikasının bəzi məsələləriş // “Musiqi dünyası” jurnalı. № 2 (3), 2000, s. 9
  19. Xalıqzadə F.X. “Kitabi-Dədə Qorqud”un musiqi sözlüyü. // “Kitabi-Dədə Qorqud” məqalələr toplusu. B.: Elm, 1999, s. 160-168
  20. Xalıqzadə F.X. Türk xalqlarının musiqisində axsaq ritmlərin öyrənilməsi pers­pek­tiv­ləri./ İnternational Society For Music Education. 33rd World Conference. July 15-20, 2018, B, Azerbaijan. s.482-488.
  21. Kərimov M.K. Azərbaycan musiqi alətləri. B.: Mütərcim, 2011, s. 96
  22. Kitabi Dədə Qorqud. B.: Yazıçı, 1988, 268 s.
  23. Köçərli İ.T. Aşıq sənəti: musiqili-poetik janrlar. B.: Səda, 2010, 220 s.
  24. Köçərli İ.T. Aşıq sənəti: sinkretizm və sintez problemləri. B.: Səda, 2010, 210 s.
  25. İsmayılova G.Ş. Müasir mərhələdə aşıq sənətində problemlər və perspektivlər. // “Musiqi dünyası” jurnalı, № 3-4 (25), Etnomusiqişünaslıq. B.: Şərq-Qərb, 2005, s. 191-195
  26. Təhmasib M.H. Qasımlı M.P. Azərbaycan ədəbiyyat tarixi. Dastanlar. B.: Elm, 2004, 800 s.
  27. Zöhrabov R.F. Aşıqşünas alim. // “Azərbaycan” qəzeti, 2009, 3 mart, s. 9. URL:http://anl.az/down/meqale/azerbaycan/azerbaycan_mart2009/71035.htm
  28. Аббасова Э.A. «Опера Кёроглы» Узеир Гаджибекова. Б.: Азернешр, 1966, 60 c.
  29. Aббаcов А.Дж. Узеир Гаджибеков и его опера «Кёроглу». Б.: АГИ, 1956, 68 с.
  30. Агаева Х.Г. Узеир Гаджибеков. Б.: АГИ, 1955, 152 с.
  31. Дадаш-заде К.Г. Знаковая система дастана. Б.: Нурлан, 2004, 292 с.
  32. Кафарова З. Г. «Кёроглы» Узеир Гаджибекова. Б.: Язычы, 1981, 168
  33. Кривоносов В.М. О напевах киргизского эпоса «Манас». // Музыкальная Академия. № 61, 1939 (69), c. 32-35. URL:https://mus.academy/articles/o-napevakh-kirgizskogo-eposa-manas

 

Notaqrafiya

  1. Нуржанов Б.K. Мелодия Коркыта. А.: Euro Print, 2008, 152 c.
  2. Райынбергенов А.Ж. Голоса народных муз. А.: Онер, 1990, 288 c.
  3. Radlov V.V. Korkıt Emim-Ay Küyler (Alğı sözin, tüsiniktemelerin jazğan jəns küy­lerdi notağa tüsirin, redaküiəlağan Müsabek Jarkınbekov). A.: Онер, 1987, 57 s.

Saytoqrafiya

  1. «Kitabi-Dədə Qorqud» Ensiklopediyası. Musiqi. URL:http://dede.musigi-dunya.az /m/musiqi.html

 

Qeydlər:

 Qeyd № 1

Məsələn “Korkıt” küyü Dədə Qorqudun özü haqqında olan instrumental nəğ­mə­dir. “Elim hey, xalqım hey” küyü isə bir növ “Dədə Qorqud boylaması” kimi də öz ək­si­ni tapır.

 Qeyd № 2

“Jelmaya” Qazax dilindən tərcümədə “Külək kimi yeyin” deməkdir. Rəvayətə gö­rə Dədə Qorqud dəvə balasını sevə-sevə böyüdür. Sonradan bu dəvə çox yüyrək olur. Də­də Qorqud ona “külək kimi yeyin, cəld” mənasında “Jelmaya” adı verir [34, s. 64].

 

Хумай ФАРАДЖОВА-ДЖАББАРОВА

Hаучный сотрудник АНК

в Совершенствование национальных музыкальных

инструментов и научно-исследовательской лаборатории

 

ОСОБЕННОСТИ ДАСТАНА КАК МУЗЫКАЛЬНО-ПОЭТИЧЕСКОГО ЖАНРА

 

Резюме: Известно, что эпос «Китаби-Дада Горгуд» и «Кероглу» — это общий памятник культуры всех тюркоязычных народов. В статье рассматриваются воп­росы исследования упомянутых эпосов в фольклоре и музыковедении. Ключевую роль здесь играет изучение связи дастана с наукой о музыке. В статье также рас­сматриваются научные книги, изданные с середины XIX века до наших дней. Также отмечается важность жанра дастана и его значение в творчестве композиторов.

Ключевые слова: Китаби-Дада Горгуд, Короглу, эпос, сага, ашуг, инструменты, музыкальная наука, фольклорист

 

Humay FARAJOVA-JABBAROVA

Azerbaijan National Conservatory

Improvement of national musical instruments

and Researcher Research Laboratory

 

PROBLEMS OF RESEARCH OF EPIC GENRE IN MUSICOLOGY 

 

Summary: The epos «Kitabi-Dada Gorgud» and «Keroglu» is known as a common culture monument of all Turkic-speaking peoples. The article deals with the study of epics in folklore and musicology. The key role here is played the study of the sag’s connection with the science of music. The article also reviews scientific books published in the middle of the XIX century to our days. The importance of the saga genre and its important place in the work of composers and other issues are also covered in our article

Keywords: Kitabi-Dada Gorgud, Koroglu, epic, saga, ashug, instruments, musicology, folklorist

 

Rəyçilər:           

sənətşünalıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Lalə Hüseynova; 

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Fəttah Xalıqzadə 

Mövzuya uyğun