AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

«Konservatoriya» jurnalı 2025 № 2 (67)

Arzu XƏLİLOVA

   AMK-nın magistrantı

 Elmi rəhbər: Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru,

AMK-nın dosenti Aynurə Abuşova

Ünvan: Yasamal ray., Ə.Ələsgərov küç. 7

 E-mail: arzuxalilova91@gmail.com

 UOT: 782                                             

DOI: 10.62440/AMK2025-2.s.54-71

 

CƏLİL MƏMMƏDQULUZADƏNİN “ÖLÜLƏR” PYESİNİN MUSİQİDƏ TƏCƏSSÜMÜ

Xülasə: Məqalədə Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” əsərinin Azərbaycan teatr mu­siqisində təcəssümü tədqiq olunur. Əsərin müxtəlif dövrlərdə səh­nə­ləş­di­ril­mə­sin­də mühüm rol oynamış üç bəstəkarın – (Müslüm Maqomayev, Qara Qarayev və Xəy­yam Mirzəzadənin) dram üçün musiqi nümunələri təhlil edilir. Hər bir bəs­tə­ka­rın musiqi dili, orkestr fakturası, tematik materialı, avanqard və yaxud klassik kom­pozisiya texnikaları əsasında “Ölülər” dramının məzmun və forma bütöv­lü­yü­nə verdiyi töhfə araşdırılır, həmçinin musiqinin təkcə səhnəni müşayiət edən ele­ment deyil, həm də mənəvi və ideoloji yük daşıyan ifadə vasitəsi kimi funk­sio­nal rolu önə çəkilir. Məqalədə qəhrəmanların psixoloji portretlərinin səs müs­tə­vi­sin­də təcəssümü xüsusi vurğulanır, eləcə də, qeyd olunan üç bəstəkarın «Ölülər» dra­mına müstəqil yanaşmaları əsasında onların musiqi nümunələrinin dra­ma­tur­ji, tematik və emosional funksiyası müqayisəli şəkildə təhlil olunaraq «Ölülər»in musiqidə təcəssümünün Azərbaycan teatr və musiqi sənətində tutduğu yer müəy­yən­ləşdirilmişdir.

Açar sözlər: Cəlil Məmmədquluzadə, tragikomediya, “Ölülər”, teatr musiqisi, Müslüm Maqomayev, Qara Qarayev, Xəyyam Mirzəzadə , müqayisəli təhlil

endir

PDF

 

 

 

 

ƏDƏBİYYAT:

  1. Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının Foto-Salnaməsi (1873–1950). I cild, Letterpress, – 2010.
  2. Bünyadzadə, A.B. Метод оркестрового изложения “Concerto grosso” Хайяма Мирзазаде. / “Musiqi Dünyası” jurnalı, – 2012, № 1 (50), – s. 123-125.
  3. Kərimova, N.M. XX Əsrdə Azərbaycan Bəstəkarlarının Dramatik Tamaşalarına Yazılmış Partitur Musiqi Əlyazmaları. – Bakı: – 2008. – 144 s.
  4. Məmmədli, R. M., Qəmbərova, Ş. Ş., və Ağazadə, K. K. Qara Qarayevin 100 illik Yubileyi Münasibətilə Metodik Vəsait. – Bakı: F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası, – 2018. – 144 s.
  5. Qara Qarayev: Məqalələr Toplusu. Edited by R. Atakişiyev, – Bakı: Elm, – 1977. – 153 s.
  6. Şərifova, S. Klassiklər və Müasirlər Söz Müstəvisində. – Bakı: Elm və Təhsil, – 2018. – 568 s..

 

Notoqrafiya

  1. Qarayev Q.Ə. Dram tamaşalarına musiqidən fraqmentlər. – Bakı – 2018. – 48 s.
  2. Qarayev Q.Ə. “Ölülər”: C. Məmmədquluzadə tamaşasına musiqi. – Bakı: Azərbaycan Dövlət Milli Dram Teatrının arxivi. – 44 s.
  3. Maqomayev M.Ə. C.Məmmədquluzadənin “Ölülər” tamaşasına yazdığı musiqi. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun arxiv fondu. Fond № 25, siyahı 1, s.v 7. Avtoqraf. – 88 s.


 

Arzu KHALILOVA

Master’s student, Azerbaijan National Conservatory

 

THE MUSICAL EMBODIMENT OF J. MAMMADGULUZADE’S TRAGICOMEDY «THE DEAD»

 

Abstract: The article studies the embodiment of Jalil Mammadguluzadeh’s tragicomedy “The Dead” in Azerbaijani theater music. The musical examples for the drama of three composers who played an important role in the staging of the work at different times (Muslim Magomayev, Gara Garayev and Khayyam Mirzazadeh) are analyzed from dramaturgical, aesthetic and philosophical points of view. The contribution of each composer to the integrity of the content and form of the drama “The Dead” based on the musical language, orchestral texture, thematic material, avant-garde or classical composition techniques is examined, and the functional role of music as not only an accompanying element of the scene, but also a means of expression carrying a moral and ideological burden is highlighted. The article especially emphasizes the embodiment of social-satirical ideas in the sound plane, where psychological portraits of the heroes are built with music.

This article also compares the dramaturgical, thematic and emotional functions of the three aforementioned composers’ musical examples based on their independent approaches to the drama «The Dead» and determines the place of the musical embodiment of «The Dead» in Azerbaijani theater and music.

Keywords: Jalil Mammadguluzadeh, tragicomedy, «The Dead», theatrical music, Muslim Magomayev, Gara Garayev, Khayyam Mirzazadeh, comparative analysis

 

 

Арзу ХАЛИЛОВА

Магистрант, Азербайджанская Национальная Консерватория

 

МУЗЫКАЛЬНОЕ ВОПЛОЩЕНИЕ ТРАГИКОМЕДИИ «МЕРТВЕЦЫ» ДЖАЛИЛА МАМЕДГУЛУЗАДЕ

 

Аннотация: В статье рассматривается воплощение трагикомедии Джалила Мамедгулузаде «Мертвецы» в азербайджанской театральной музыке. С драматургической, эстетической и философской точек зрения анализируются музыкальные примеры к пьесе трех композиторов, сыгравших важную роль в постановке произведения в разное время (Муслим Магомаев, Гара Гараев и Хайям Мирзазаде). Рассматривается вклад каждого композитора в целостность содержания и формы драмы «Мертвецы» с точки зрения их музыкального языка, оркестровой фактуры, тематического материала, авангардных или классических композиционных приемов. Подчеркивается также функциональная роль музыки не только как элемента, сопровождающего сцену, но и как средства выражения, несущего духовный и идеологический заряд. В статье подчеркивается воплощение социально-сатирических идей в звуковой плоскости, где посредством музыки выстраиваются психологические портреты героев.

В статье также сравниваются драматургические, тематические и эмоцио­нальные функции музыкальных образцов трех вышеупомянутых ком­по­зи­то­ров на основе их самостоятельных подходов к пьесе «Мертвецы» и опре­деля­ется место музыкального воплощения «Мертвецов» в азербайджанском театре и музыке.

Ключевые слова: Джалил Мамедкулизаде, трагикомедия, «Мертвые», театральная музыка, Муслим Магомаев, Гара Гараев, Хайям Мирзазаде, сравнительный анализ

Rəyçilər: sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, AMK-nın dosenti Aynurə Abuşova 

                  sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor Ülkər Əliyeva

 

Mövzuya uyğun