AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

“KONSERVATORİYA» 2022 №1 (54) 

Valeh RƏHİMOV

 AMK-nın dosenti

Ünvan: Yasamal r, Ə.Ələkbərov küç. 7

 

SƏFƏVİLƏR DÖVRÜNDƏ TƏŞƏKKÜL TAPMIŞ
 “ŞAH XƏTAİ” MUĞAM GUŞƏSİNİN MAHİYYƏTİNƏ DAİR

 

Xülasə: “Dügah” və “Bayatı-Qacar” dəstgahının tərkibində ifa edilən “Şah Xətai” gu­şəsi “Muğam” ixtisası üzrə tədris planına daxil edilsə də Azərbaycan musiqi elmi tə­rəfindən az tədqiq edilmişdir. Məqalədə adı çəkilən guşə müxtəlif aspektlərdən təd­qiq edilir, adının yaranma etimologiyası, dəstgahın quruluşunda yeri və rolu araş­dırılır. İfaçılıq praktikasında tarzən Ə.Bakıxanov, E.Babayev, B.Mansurov, N.Əhmədov, E.Müzəffərov, eləcə də xanəndə M.Mütəllimovun repertuarında bu şö­bə Sarəncə modulyasiyadan sonra ifa edilir. Müəllifin fikrincə tədqiq edilən guşə şair, sərkərdə Şah İsmayıl Xətainin hakimiyyəti dövründə yaranmışdır.

Açar sözlər: Səfəvi, Şah Xətai, Bayatı, Varsağı, Qoşma, Hürr ibn Yəzid Riyahi, Kərbəla

endir

 

 

PDF

 

 

 

ƏDƏBİYYAT:

  1. Bədəlbəyli Ə. Musiqi lüğəti. B.: Elm, 1969, 247 s.
  2. Bünyadov Z. Dinlər təriqətlər məzhəblər. B.: Şərq-Qərb, 2007, 336 s. ISBN 978-9952-34-094-5
  3. Əliverdibəyov A. Rəsmli musiqi tarixi. B.: Şuşa, 2001, 136 s.
  4. İsmayılzadə M. R. Şah İsmayil Səfəvi (Xətai) külliyyatı. Qəzəllər, Qəsidələr. Nəsihətnamə, Dəhnamə qoşmalar. B.: Əl-Hüda nəşriyyatı, 2003.
  5. Kərimzadə F. Çaldıran döyüşü. B.: Yazıçı, 1987. 300 s.
  6. Qasımlı M. Şah İsmail Xətainin poeziyası. B.: Elm, 2002, 176 s.
  7. Mümtaz. S.Azərbaycan Ədəbiyyatının qaynaqları. B.: Yazıçı, 1986, 448 s.
  8. Nəbibəyli Ə. M. //Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 01.06.1990.
  9. Nəvvab M.M. Vüzuh-ül-Ərqam, Bakı, Elm, 1989, 84 s.
  10. Rzayeva-Bağırova R. Tarzən Mirzə Fərəc haqqında xatirələrim. B. İşıq, 1986, 77 s.
  11. Seyidov M. Azərbaycan erməni ədəbi əlaqələri. B.: Elm, 1976, 350 s.
  12. Şah İsmayıl Xətayi. Əsərləri. Bakı, Şərq-Qərb, 2005, 384 s.

URL:http://anl.az/el/x/shix_e.pdf

 Saytoqrafiya:

  1. Qurani Kərim. Elektron kitab. URL:https://quran.az/ 


 Valeh REHIMOV

Honored artist,  

senior lecturer of Azerbaijan National Conservatoire

 

THEORETICAL AND PRACTICAL ANALYSES OF THE SECTION GUSHE “SHAH KHATAI” OF SAFAVID PERIOD

 

Summary: The section gushe “Shah Khatai” as a part of the dastgahs “Dugah and Bayaty-Gadjar” is including into the Mugham Program had not yet been elaborated in sufficient way. The author of the article based on the traditions of the Mugham masters cohart of the well-known tar players and Mugham singer khanende had analyzed the different aspects of the given mugham, such as etymology of the teren, role and importance within dastgah tradition the mentions the modulation from the gushe “Shah Khatai” to the section Sarendj, and after performing the latter to reprise to the initial section. According to V.Rahimov the section under question had emerged in XVI century during the rule of Shah İsmail Khatai famous king and poet.

Keywords: Safavids, Shah Khatai, Bayati, Varsagi, Qoshma, Khurr ibn Yazid Riyahi, Karbala, Hatay Eli 

 

Валех РАГИМОВ

Заслуженный артист,

Старший преподаватель Азербайджанской Национальной Консерватории

 

 О МУГАМНОМ ГУШЕ «ШАХ XАТАИ», СФОРМИРОВАВШЕМСЯ В ПЕРИОД ПРАВЛЕНИЯ СЕФЕВИДОВ

 

Разюме: Мугамный гюше «Шах Хатаи» из дастгяхов «Дугах» и «Баяты-Гад­жар«, входящие в учебные программы, относительно малоизучены в азербайджанском музыкознании. В представленной статье рассматриваются разные аспекты названного раздела, такие как этимология названия, место и роль в структуре даст­гяхов. В исполнительской практике видных таристов – А.Бакиханова, Э.Ба­ба­ева, Б. Мансурова, Н. Ахмедова, Э.Музаффарова, а также ханенде М. Муталлимова, данный гюше исполняется после логической модуляции в «Са­рендж». По мнению автора, изучаемый раздел исторически возник в период прав­ле­ния поэта, полководца и правителя Шах Исмаила Хатаи.

Ключевые слова: Сефевиды, Шах Хатаи, Баяти, Варсаги, Гошма, Хурр ибн Язид Рияхи, Кербела, Хатай Эли

Rəyçilər:

AMK-nın professoru, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Fəttah Xalıqzadə;  

dosent Malik Mansurov

Mövzuya uyğun