AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

“KONSERVATORİYA” № 4, 2017

Rüfət PİRİYEV

BMA-nın magistrı

Email: rufetvokal@mail.ru;  piriyev.94@mail.ru

UOT: 786/789

İLK QADIN VOKALÇI – ŞÖVKƏT MƏMMƏDOVA

(Məqalə ölməz sənətkarın 120 illik xatirəsinə həsr edilmişdir)

 endir

PDF 

 

 

 

 

Xülasə: Məqalə ölməz sənətkarımız Şövkət Məmmədovanın 120 illik yubiley ilinə həsr olunub. Burada dövrünün ən çətin zamanlarında sərhədləri aşaraq gördüyü işlərdən, Azərbaycanın və xalqın mədəni irsinin yüksəlməsi üçün atdığı misilsiz addımlardan söhbət açılır. Bu dahi sənətkar Azərbaycan incəsənətinə, hələ o dövrlərdə təzəcə formalaşan Azərbaycan ifaçılıq məktəbinə vokal məktəbi miras qoymuş və bu gün sərbəst şəkildə səhnəyə çıxan gənc qadın sənətçilərə yol açmışdır.

Açar sözlər: Şövkət Məmmədova, opera, vokal məktəbi, qadın sənətçilər

 

Bir za­man­lar SSRİ ad­la­nan bir döv­lə­tin tər­ki­bin­də olan Azər­bay­can üçün baş­qa sa­hə­lər ki­mi mə­də­niy­yə­ti də in­ki­şaf et­dir­mək, onu mil­lə­tə, xal­qa çat­dır­maq, həm­çi­nin dün­ya sə­viy­yə­sin­də nə­zə­rə çar­pa­caq bir və­ziy­yə­tə gə­tir­mək ki­çik res­pub­li­ka üçün ol­duq­ca çə­tin idi. La­kin bi­zim ge­niş bi­li­yə və sa­va­da yi­yə­lən­miş, tə­biə­tən bö­yük is­te­da­da ma­lik in­cə­sə­nət xa­dim­lə­ri­miz bu işin öh­də­sin­dən mü­vəf­fə­qiy­yət­lə gəl­miş­lər. Be­lə in­san­lar­dan bi­ri də ka­sıb bir pi­nə­çi ailə­sin­də do­ğul­muş, la­kin öz sə­si, mu­si­qi is­te­da­dı ilə şöh­rət qa­zan­mış gö­zəl ope­ra mü­ğən­ni­si Şöv­kət Hə­sən qı­zı Məm­mə­do­va­dır.

Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın ya­şa­dı­ğı dövr­lər­də səh­nə­yə çı­xan qa­dın sə­nət­çi yox idi. Hə­lə Azər­bay­can­da ye­ni­cə ya­ra­dıl­mış ope­ra səh­nə­sin­də bü­tün ope­ra ta­ma­şa­la­rın­da qa­dın par­ti­ya­la­rı­nı ki­şi­lər ifa edir­di [1, s. 34].  Çün­ki qa­dın­la­rın səh­nə­yə çı­xı­şı o za­ma­nın köh­nə fi­kir­li in­san­la­rı tə­rə­fin­dən çox pis qar­şı­la­nır­dı. Be­lə bir şə­ra­it­də gənc və gö­zəl bir qı­zın səh­nə­yə çı­xıb çı­xış et­mə­si onun hə­ya­tı­nı təh­lü­kə­də qo­yur­du. La­kin bu­na bax­ma­ya­raq, Şöv­kət Məm­mə­do­va Azər­bay­can­da qa­dın­la­rın qa­pa­lı ge­yim­lə gəz­dik­lə­ri bir za­man­da ope­ra səh­nə­sin­də hər bir ta­ma­şa­nın tə­lə­bi­nə uy­ğun av­ro­pa­sa­ya­ğı ge­yi­mi ilə səh­nə­yə çıx­dı. Be­lə­lik­lə, ta­ri­xi­mi­zin unu­dul­maz sə­nət sə­hi­fə­lə­ri­nə öz adı­nı qı­zıl hərf­lər­lə yaz­mış da­hi ope­ra ifa­çı­sı Şöv­kət Məm­mə­do­va Azər­bay­ca­nın ilk qa­dın klas­sik vo­kal (ope­ra) ifa­çı­sı və ey­ni za­man­da döv­rü­nün çə­tin şərt­lə­ri­nə si­nə gə­rə­rək öz sə­nə­ti və xal­qı­mı­zın in­cə­sə­nə­ti uğ­run­da ölüm­lə üz-üzə da­ya­na­raq səh­nə­yə ad­dım at­mış ilk qa­dın mü­ğən­ni ol­du. smemmedova

Şöv­kət Məm­mə­do­va klas­sik Qərb vo­kal mək­tə­bi­ni öy­rən­mək və ar­zu­la­rı­nı ger­çək­ləş­dir­mək üçün ilk də­fə İta­li­ya­ya get­miş­di. An­caq təh­sil al­maq üçün onun mad­di im­ka­nı yox idi. Bu iş­də ona gör­kəm­li xey­riy­yə­çi Ha­cı Zey­na­lab­din Ta­ğı­yev kö­mək et­miş­dir. Be­lə­lik­lə, 1911-ci il­də Şöv­kət Məm­mə­do­va ope­ra mu­si­qi­si­nin be­şi­yi olan İta­li­ya­nın Mi­lan şə­hə­rin­də mu­si­qi mək­tə­bi­nə da­xil olur. 1912-ci il­də isə təh­si­li­ni qur­ta­ra­na ya­xın nə­dən­sə sə­bə­bi bi­lin­mə­dən ona gə­lən yar­dım kə­si­lir. O, bu sə­bəb­dən ge­ri qa­yıt­ma­lı olur. Ma­raq­lı bir mə­qam isə odur ki, Ha­cı Zey­na­lab­din Ta­ğı­yev Şöv­kə­tə gön­dər­di­yi kö­mə­yi kəs­sə də ara-sı­ra müx­tə­lif hə­diy­yə­lər və gül bu­ket­lə­ri yol­la­yır. Hər za­man onun ya­nın­da ol­du­ğu­nu bil­di­rir. Hət­ta, Şöv­kət ilk də­fə səh­nə­yə çı­xan­da ta­ma­şa­çı­lar ara­sın­da öz ye­ri­ni alır və onu dəs­tək­lə­yir.

Bun­dan son­ra isə hər za­man Azər­bay­can mu­si­qi sə­nə­ti­nin ke­şi­yin­də du­ran gör­kəm­li bəs­tə­kar, öl­məz sə­nət­kar Üze­yir bəy Ha­cı­bəy­li gənc qı­zın təh­si­li­ni da­vam et­dir­mə­si üçün onun ya­nı­na gə­lir və kö­mək tək­lif edir. Onu ilk də­fə ola­raq Şərq qa­dı­nı­nın səh­nə­yə çıx­ma­sı üçün ürək­lən­di­rir. Üze­yir bəy və hə­kim A.Axun­do­vun təş­ki­lat­çı­lı­ğı ilə 1912-ci il ap­re­lin 13-də Ta­ğı­yev te­at­rın­da “Ər və ar­vad” ope­ret­ta­sı səh­nə­yə qo­yu­lur. Ta­ma­şa­dan gə­lən gə­li­rin Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın təh­si­li­ni da­vam et­dir­mə­si üçün ve­ril­mə­si plan­laş­dı­rıl­mış­dı. Bu­nun üçün isə gənc ifa­çı səh­nə­də bir ne­çə mu­si­qi nöm­rə­si ifa et­mə­li idi. Ta­ma­şa­dan son­ra o, ilk qa­dın mü­ğən­ni ki­mi səh­nə­yə çı­xır və Ros­si­ni­nin yaz­dı­ğı “Se­vi­li­ya bər­bə­ri” ope­ra­sın­dan Ro­zi­na­nın “Una vo­ce po­co fa” ari­ya­sı­nı bö­yük us­ta­lıq­la ifa edir. Göz­lə­ri bu ye­ni­li­yi gö­tür­mə­yən bə­zi in­san­lar gənc mü­ğən­ni­ni və ona kö­mək­lik et­di­yi üçün bəs­tə­kar Üze­yir Ha­cı­bəy­li­ni öl­dür­mək is­tə­yir­lər. Şöv­kə­tin ifa­sı bi­tən ki­mi on­lar dər­hal ar­xa qa­pı­dan fay­ton­la qa­çır­lar. Şöv­kət xa­nım səh­nə­də ifa edər­kən dost­la­rı öl­dü­rü­lə­cək­lə­ri ba­rə­də xə­bər­dar ol­muş və mü­ğən­ni­yə səh­nə­dən en­mə­si ba­rə­də xə­bər­dar­lıq et­miş­di­lər. An­caq mu­si­qi­yə bö­yük sev­gi­si olan ifa­çı heç nə­yə mə­həl qoy­ma­ya­raq ari­ya­nı ba­şa vu­rur. Şöv­kət xa­nım hə­lə ari­ya­nı oxu­ma­ğı bi­ti­rə­nə qə­dər qo­çu­la­rın onu öl­dür­mək üçün xey­li für­sət­lə­ri var­dı. Çün­ki za­lım bir in­san üçün bir atəş aç­maq o qə­dər də çə­tin de­yil. Gö­rü­nür, Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın gə­lə­cək­də qəlb­lə­ri fəth edə­cək sə­si elə hə­min vaxt­da bu qo­çu­la­rın qəl­bi­nə az da ol­sa yol ta­pa bil­miş­di. Bü­tün bu nü­ans­la­ra isə biz da­hi bəs­tə­ka­rı­mız Üze­yir bəy Ha­cı­bəy­li­nin hə­ya­tı­na həsr olun­muş, Xalq ya­zı­çı­sı Ana­rın sse­na­ri mü­əl­li­fi və re­jis­so­ru ol­du­ğu “Üze­yir öm­rü” (1981) iki his­sə­li fil­min­də rast gə­lə bi­lə­rik.

Bu gənc qı­zın ope­ra mu­si­qi­si­nə, ümu­miy­yət­lə, sə­nə­tə olan sev­gi­si ha­ra­dan qay­­naq­­la­­nır­­dı­­? Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın ailə­si ka­sıb ol­sa da, mu­si­qi­çi idi­lər. Ana­sı Xur­şid xa­nım, da­yı­sı, xa­la­sı və qar­da­şı müx­tə­lif xalq mu­si­qi alət­lə­rin­də ifa edə bi­lir­di­lər. Məhz bu, hə­lə uşaq yaş­la­rın­dan Şöv­kə­tin mu­si­qi içə­ri­sin­də bö­yü­mə­si de­mək idi. Mu­si­qi ilə da­ha sıx əla­qə­si isə onun (1859-cu il­də təş­kil edi­lən) Ro­ma­nov­lar (İm­pe­ri­ya) Mu­si­qi Cə­miy­yə­ti­nin nəz­din­də­ki mu­si­qi mək­tə­bi­nin for­te­pia­no sin­fin­də Ta­ma­ra İosi­fo­na Ste­pa­nov­na­nın sin­fin­də dərs al­ma­sı ilə baş­la­mış­dır. Ope­ra mu­si­qi­si ilə əla­qə­si isə hə­lə on ya­şın­da olar­kən ki­çik qı­zın ope­ra te­at­rı­na gəl­mə­si və ital­yan mü­ğən­ni­si Aida Qon­za­lın C.Ver­di­nin “Riq­lo­let­ta” ope­ra­sın­da­kı ifa­sı­nı din­lə­dik­dən son­ra ya­ra­nıb.

Şöv­kət xa­nım 1915-ci il­də təh­si­li­ni da­vam et­dir­mək məq­sə­di ilə Ki­yev kon­ser­va­to­ri­ya­sı­na da­xil olur. 1915-1921-ci il­lər ər­zin­də bu­ra­da təh­sil alır. Məhz bu il­lər onun hə­ya­tı­nın dö­nüş nöq­tə­lə­rin­dən bi­ri ol­du. O, bu­ra­da ope­ra so­list­lə­ri Flo­ra Paşk­se­ni­ya Dze­jins­ka­ya, Vo­rents Mot­vid, gə­lə­cə­yin ya­zı­çı­sı, tə­lə­bə Yu­sif Və­zir Çə­mən­zə­min­li ilə ta­nış olur və kon­ser­va­to­ri­ya­nın gör­kəm­li vo­kal mü­əl­lim­lə­rin­dən bi­ri olan A.Şper­lin­qin si­ni­fin­də öz bi­lik­lə­ri­ni da­ha da ar­tı­rır. Reyn­qold Qli­yer­lə olan ta­nış­lı­ğı isə onun hə­ya­tın­da xü­su­si yer tu­tur. Şöv­kət Məm­mə­do­va Qli­yer­lə bir­lik­də təş­kil et­di­yi kon­sert­lər­də özü də ifa edir­di. Av­ro­pa və rus mu­si­qi­si ilə ya­na­şı, öz re­per­tua­rın­da Azər­bay­can xalq mu­si­qi­si­nə bö­yük yer ve­rən Şöv­kət xa­nım ta­ma­şa­çı­la­rı mil­li mu­si­qi sə­nə­ti­mi­zin gö­zəl­li­yi ilə ta­nış edir, öz gö­zəl ifa ba­ca­rı­ğı ilə on­la­rı va­leh edir­di. Ş.Məm­mə­do­va həm­çi­nin, dün­ya folk­lor mu­si­qi­lə­ri­nə də ma­raq gös­tə­rir­di. 1920-ci il­də Ki­yev­də tə­lə­bə­lə­rin təş­kil et­dik­lə­ri gür­cü dər­nə­yin­də ha­zır­la­nan Da­vid Eris­ta­vi­nin “Və­tən” ope­ra­sı, Şal­va Da­dia­ni­nin “Şe­ni çi­ri me” (“Qa­dan alım”) ko­me­di­ya­sı və bir sı­ra di­gər məz­hə­kə­lər­də çı­xış edib. Hər bir çı­xı­şı anş­laq­la qar­şı­la­nıb.

Bu gö­zəl sə­nət­kar öz yük­sək mö­qe­yi, qıv­raq­lı­ğı və gö­zəl, işıq­lı temb­ri ilə se­çi­lən li­rik-ko­lo­ra­tur sop­ra­no sə­sin sa­hi­bi idi. Bu cür səs sa­hib­lə­ri ke­çid­lə­ri və nü­ans­la­rı di­gər səs növ­lə­ri­nə sa­hib ifa­çı­lar­dan da­ha ra­hat ifa et­mə­si, səs yük­sək­li­yi və da­ha ge­niş dia­pa­zo­nu ilə se­çi­lir­lər. Bu səs nö­vü ən zil qa­dın sə­si he­sab edi­lir və bu mü­ğən­ni­lər bir mü­ğən­ni­nin ifa edə bi­lə­cə­yi ən yük­sək səs­lə­ri ifa et­mək qa­bi­liy­yə­tin­də­dir­lər. Li­rik-ko­lo­ra­tur sop­ra­no üçün ol­duq­ca ge­niş re­per­tu­ar möv­cud­dur. Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın ifa­sın­da səs­lən­di­ril­miş Ro­zi­na (“Se­vil­ya bər­bə­ri”, C.Ros­si­ni), Lak­me (“Lak­me”, L.De­lib), Cil­da (“Ri­qo­let­to”, C.Ver­di), Olim­pi­ya (“Hof­ma­nın na­ğıl­la­rı”, J.Of­fen­bax), Mar­qa­ri­ta Va­lua (“Hu­ge­not­lar”, C.Me­yer­ber), Qar qız (“Qar qız”, N.Rims­ki-Kor­sa­kov), An­to­ni­da (“İvan Su­sa­nin”, M.Qlin­ka), elə­cə də  Şah­sə­nəm (“Şah­sə­nəm”, R.Qli­yer), Nər­giz, Gül­zar (“Nər­giz”, “Şah İs­ma­yıl”, M.Ma­qo­ma­yev), Gül­çöh­rə (“Ar­şın mal alan”, Ü.Ha­cı­bəy­li) rol­la­rı çə­tinl­lik də­rə­cə­si yük­sək olan əsər­lə­rin si­ya­hı­sı­na da­xil­dir.

Av­ro­pa mu­si­qi­si­nin Azər­bay­ca­na ye­ni­cə ayaq aç­dı­ğı bir vaxt­da bu cür par­ti­ya­la­rın ifa­sı bö­yük mə­ha­rət tə­ləb edir­di. Xü­su­si­lə onun Azər­bay­can Döv­lət Ope­ra və Ba­let Te­at­rı­nın səh­nə­sin­də ilk çı­xı­şı za­ma­nı ifa et­di­yi C.Ver­di­nin “Tra­via­ta” ope­ra­sın­dan Vio­let­ta­nın par­ti­ya­sı bö­yük al­qış top­la­mış və qəlb­lə­ri fəth et­miş­di. 1948-ci ilə qə­dər o, bu gör­kəm­li te­at­rın səh­nə­sin­də müx­tə­lif əsər­lər­dən ən yad­da­qa­lan ob­raz­la­rı mə­ha­rət­lə ya­rat­mış­dır. An­caq “Tra­via­ta” ope­ra­sın­dan Vio­let­ta­nın par­ti­ya­sı­nı sə­nət­kar özü­nün “Qu nəğ­mə­si” ad­lan­dı­rır­dı.

Şöv­kət Məm­mə­do­va gö­zəl mü­ğən­ni ol­maq­la ya­na­şı, həm də fə­al mu­si­qi xa­di­mi idi. Ki­yev­də təh­sil alan Ş.Məm­mə­do­va 1921-ci il­də Ba­kı­ya qa­yıt­dı və bun­dan bir il son­ra Ba­kı­da ilk te­atr mək­tə­bi­ni ya­rat­dı. Bu mək­təb Azər­bay­can­da yük­sək təh­sil al­maq üçün özül ol­du. Bir çox te­atr xa­dim­lə­ri bu mək­təb­də ye­tiş­di. Həm­çi­nin, 1923-cü il­də o, Azər­bay­can­da ilk not nəş­riy­ya­tı­nın bü­növ­rə­si­ni qoy­du. Təş­kil et­di­yi hə­min nəş­riy­ya­ta özü rəh­bər­lik et­di [4, s. 15].

Hə­min il­lər­də də onun tə­şə­bü­sü ilə bö­yük rus bəs­tə­ka­rı Reyn­qold Qli­yer Azər­bay­ca­na də­vət olun­du. Ş.Məm­mə­do­va R.Qli­ye­ri hə­lə onun rəh­bər­lik et­di­yi Ki­yev kon­ser­va­to­ri­ya­sın­da (1915-1921-ci il­lər) təh­sil alar­kən Azər­bay­can xalq mu­si­qi­si ilə ta­nış et­miş­di. Be­lə­lik­lə, Azər­bay­can mil­li mu­si­qi­si­nin də­rin­lik­lə­ri­ni öy­rə­nən R.Qli­yer həm bu mu­si­qi­nin in­cə­lik­lə­rin­dən, həm də Şöv­kət Məm­mə­do­va sə­si­nin gö­zəl­li­yin­dən il­ha­ma gə­lə­rək “Şah­sə­nəm” ope­ra­sı­nı yaz­mış­dır. Bəs­tə­kar hə­min ope­ra­nı məhz Ş.Məm­mə­do­va­ya it­haf et­miş­dir [3, s.1].

Bəs­tə­kar öz sə­nət yo­lu bö­yun­ca müx­tə­lif döv­lət­lə­rin ope­ra te­atr­la­rın­da və kon­sert sa­lon­la­rın­da mə­ha­rət­lə ifa et­miş, ey­ni za­man­da xalq mu­si­qi­mi­zi də dün­ya­ya ta­nı­dan is­te­dad­lar­dan bi­ri ol­muş­dur. Ya­ra­dı­cı­lıq və səh­nə fəa­liy­yə­ti bo­yun­ca o öz dost­la­rı ilə bir­gə çı­xış et­miş və Azər­bay­can mu­si­qi­si­ni in­ki­şa­fı üçün on­lar­la bir­gə çi­yin-çi­yi­nə ça­lış­mış­dır.

 smemmedova-2gif

Onun sə­nət dost­la­rı­nın, hər za­man ya­nın­da ol­muş Üze­yir Ha­cı­bəy­li, Müs­lüm Ma­qo­ma­yev, gör­kəm­li bəs­tə­kar və di­ri­jor Ni­ya­zi, ilk Azər­bay­can qa­dın akt­ri­sa­lar­dan olan Mər­ziy­yə Məm­mə­do­va, Fik­rət Əmi­rov, Qə­mər Al­mas­za­də, Qa­ra Qa­ra­yev və baş­qa gör­kəm­li in­cə­sə­nət xa­dim­lə­ri­nin ad­la­rı­nı çək­mək olar. 1938-ci ilin ap­re­lin­də Mosk­va­da Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı və in­cə­sə­nə­ti on­gün­lü­yü on­la­rın bir­gə fəa­liy­yə­ti­nə ən bö­yük nü­mu­nə­lər­dən bi­ri­dir. De­ka­da­da nü­ma­yiş olu­nan Üze­yir bəy Ha­cı­bəy­li­nin “Ko­roğ­lu”, Müs­lüm bəy Ma­qo­ma­ye­vin “Nər­giz” və Reyn­qold Qli­ye­rin “Şah­sə­nəm” ope­ra­la­rı və Üze­yir bə­yin “Ar­şın mal alan” ope­ret­ta­sı yük­sək mu­si­qi key­fiy­yə­ti və əks et­dir­di­yi mə­nə­vi də­yər­lər­lə bö­yük rəğ­bət his­si oya­dır. Hə­lə bu­nun­la ya­na­şı, gör­kəm­li mü­ğən­ni Şöv­kət xa­nım Şah­sə­nə­min və Nər­gi­zin par­ti­ya­la­rı­nı mi­sil­siz fü­sun­kar­lıq­la ifa edə­rək de­ka­da da öz sə­nət möh­rü­nü vu­rur.

De­ka­da­nın bö­yük nai­liy­yət­lə­ri­nə və mu­si­qi ya­ra­dı­cı­lı­ğı fəa­liy­yət­lə­ri­nə gö­rə, 17 ap­rel 1938-ci il­də Şöv­kət xa­nım Məm­mə­do­va SSRİ Xalq ar­tis­ti fəx­ri adı ilə təl­tif edi­lir. Ümu­miy­yət­lə, Şöv­kət Məm­mə­do­va gös­tər­di­yi fəa­liy­yət­lə­ri­nə gö­rə, iki də­fə “Le­nin” or­de­ni, iki də­fə “Qır­mı­zı əmək bay­ra­ğı” or­de­ni və “Şə­rəf ni­şa­nı” or­den­lə­ri ilə mü­ka­fat­lan­dı­rıl­mış­dır. O, həm­çi­nin SSRİ Ali So­ve­ti­nin de­pu­ta­tı ol­muş­dur.

Ş.Məm­mə­do­va 1945-1981-ci il­lər ər­zin­də Üze­yir bəy Ha­cı­bəy­li­nin ya­rat­dı­ğı və rəh­bər­lik et­di­yi Azər­bay­can Döv­lət Kon­ser­va­to­ri­ya­sın­da (İn­di­ki Ba­kı Mu­si­qi Aka­de­mi­ya­sı) pe­da­qo­ji fəa­liy­yə­tə baş­la­yır. 1949-cu il­də pro­fes­sor adı­nı alır. 1946-1947-ci il­lər ər­zin­də “Vo­kal” ka­fed­ra­sı­nın mü­di­ri, 1947-1950-ci il­lər ər­zin­də isə de­ka­nı ki­mi fəa­liy­yət gös­tə­rib.

Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın dəst-xət­ti sö­zün əsl mə­na­sın­da bö­yük mək­təb idi. Bu mək­təb ope­ra sə­nə­tin­də gənc qa­dın­la­rın gə­lə­cək işıq­lı yo­lu­nu mü­əy­yən­ləş­dir­miş, on­la­rın səh­nə­yə çıx­ma­sı, ra­hat və sər­bəst ad­dım at­ma­la­rı üçün “ya­şıl işıq” ol­muş­dur. Şöv­kət Məm­mə­do­va mək­tə­bi ne­çə-ne­çə is­te­da­dı üzə çı­xar­mış, on­lar da Azər­bay­can in­cə­sə­nə­ti­nə və ope­ra sə­nə­ti­nə bö­yük töh­fə­lə­ri­nə ver­miş­lər. So­na As­la­no­va, Səl­tə­nət Qu­li­ye­va, Rə­hi­lə Cab­ba­ro­va, Hə­qi­qət Rza­ye­va, Gül­xar Hə­sə­no­va, Fi­rən­giz Əh­mə­do­va ilə baş­la­nan bu yol Fi­dan və Xu­ra­man Qa­sı­mo­va ba­cı­la­rı, Svet­la­na Mir­zə­ye­va, Gül­naz İs­ma­yı­lo­va, Fi­dan Ha­cı­ye­va və b. gör­kəm­li ope­ra mü­ğən­ni­lə­ri ilə da­vam et­miş­dir. Ha­zır­da ne­çə-ne­çə gənc qa­dın ope­ra mü­ğən­ni­lə­ri bu mək­tə­bin tə­mə­lin­dən bəh­rə­lən­mək­də­dir. On­lar Azər­bay­can ope­ra sə­nə­ti­ni nə­in­ki Azər­bay­can­da, hət­ta Azər­bay­can­dan kə­nar­da da bö­yük us­ta­lıq­la nü­ma­yiş et­di­rir­lər. Bu­na mi­sal ola­raq dün­ya­da ta­nın­mış Ru­si­ya­nın ən bö­yük ope­ra te­at­rı olan “Bol­şoy te­atr”da so­list iş­lə­yən Di­na­rə Əli­ye­va­nı gös­tər­mək olar.

Şöv­kət Məm­mə­do­va ope­ra sə­nə­ti­nin hə­qi­qə­tən “qorx­maz qəh­rə­ma­nı” ol­muş­dur. Özün­dən son­ra çox­lu say­da qa­dın­la­rın səh­nə­yə çıx­ma­sı­na, on­la­rın Azər­bay­can mə­də­niy­yə­ti­nə və in­cə­sə­nə­ti­nə uğur­lar gə­tir­mə­si­nə sə­bəb olan bu öl­məz sə­nət­ka­rın xal­qı­mı­za və mil­lə­ti­mi­zə ver­di­yi töf­hə­lə­ri mi­sil­siz­dir. Bu “qorx­maz qəh­rə­man” qa­dı­nın adı Azər­bay­can mu­si­qi dün­ya­sın­da və xal­qı­mı­zın qəl­bin­də əbə­di ya­şa­ya­caq­dır.

 

ƏDƏBİYYAT:

 

  1. Akhundov F. Shovkat Mammadova, Audacious Challenge. The First Azerbaijani Woman on Stage. Azerbaijan International. Winter 1997 (retrieved 26 August 2006) pg. 34-37. URL: https://azer.com/aiweb/categories/magazine/54_folder/54_articles/54_mammadova.html
  2. az saytı. Şövkət Məmmədova, 28 may 2011, 13:02 URL: http://kayzen.az/blog/musiqi%C3%A7il%C9%99r/5637/%C5%9F%C3%B6vk%C9%99t-m%C9%99mm%C9%99dova.html
  3. Vəzirova G. R.M.Qliyer və Azərbaycan musiqi mədəniyyəti. // “Musiqi dünyası” jurnalı, 2000, № 2(3), s. 59-61. URL: http://www.musigi-dunya.az/Magazine3/articles/10/10.html
  4. Fərəcov S.F. Milli vokal sənətimizin pioneri. Azərbaycanın ilk professional qadın müğənnisi, pedaqoq, SSRİ Xalq artisti Şövkət Məmmədovanın bənzərsiz yaradıcılığı ifaçılıq sənətimizin parlaq səhifələrindən birini təşkil edir. // “Mədəniyyət” qəz., B.: 2015, 24 aprel, 15.

 

Руфат ПИРИЕВ

Магистр искусствоведения

 

ПЕРВАЯ ЖЕНЩИНА – ВОКАЛИСТ ШОВКЕТ МАМЕДОВА

(Статья посвящена 120-тилетнему юбилею бессмертного профессионала — Шовкет Мамедовой)

 

Резюме: В статье говорится о том, как в самые тяжелые годы своего времени, пересекая границы дозволенного, Шовкет Мамедова первая из женщин мусульманского Востока вышла на сцену и этим внесла неоценимый вклад в развитие музыкального искусства Азербайджана. Большой профессионал Шовкет Мамедова,  оставила свой неизгладимый след в развитии и формированиии исполнительского искусства, оставив нам в наследие свою вокальную школу, открыв дорогу для женщин – вокалисток на оперную сцену.

Ключевые слова:  Шовкет Мамедова,  опера, вокальная школа, женщины-мастера искусства

 

Rufat  PİRİYEV

Master of art studies

 

FIRST FEMALE VOCALIST OF AZERBAIJAN – SHOVKAT MAMMADOVA

(The article is devoted to the 120th jubilee of our immortal artist)

 

Summary: The article devoted to the 120th jubilee of our immortal artist Shovkat Mammadova. Here are talking about she has taken unprecendented steps to overcome the boundaries of her era in the most difficult times, came to stage as a singer and did her best for the cultural heritage of Azerbaijan and muslim East. Indeed, this genius artist finally has opened the way to the Azerbaijani art and to the performing school that was formed recently inherited a great school of “Shovkat Mammadova” and today it has freely entered the opera stage for young female artists.

Key words: Shovkat Mammadova, opera, vocal school of Shovkat Mammadova, female artists

 

Rəyçilər:

professor L.B.Məmmədova;

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, N.S.Hüseynova

Mövzuya uyğun