AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

«KONSERVATORİYA» 2023 № 1 (58) 

Sənubər BAĞIROVA

AMEA-nın aparıcı elmi işçisi,

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru

Əməkdar incəsənət xadimi

E-mail: sanubar.baghirova@gmail.com

UOT: 781,7                                          

AZƏRBAYCAN MUSİQİSİNDƏ “MUĞAM” ANLAYIŞI 

 

Annotasiya: Məqalədə Azərbaycan musiqisində muğam fenomeninin dərk edil­mə­si üçün vacib olan bir sıra məsələlərdən bəhs edilir. İstənilən tədqiqatda istifadə olu­nan məfhumların məzmunu ilə bağlı əvvəldən razılığa gəlmək vacibdir, ona gö­rə də bu məqalədə muğam və dəstgah kimi hamıya məlum olan anlayışların məz­mununa yenidən baxılır, çünki bunlar zənn ediləndən daha geniş kontekstdə ola bilər. Daha sonra məqalədə dəstgahın məqam quruluşu, bu janrın təşəkkülü və XX əsrdəki təkamülü, dəstgah kompozisiyasının təməlində duran ideyası da diq­qətə çatdırılır. Muğamın bu cür müxtəlif rakurslardan tədqiqi bu musiqi ha­di­sə­sinə hərtərəfli baxışı təmin edir ki, bu da bizə belə bütöv baxışı “konsepsiya” ad­landırmağa imkan verir.

Açar sözlər: muğam, dəstgah, çoxjanrlı kompozisiya, çoxməqamlı kompozisiya

endir

PDF

ƏDƏBİYYAT:

Rus dilində

  1. А.П. Восточная музыка, ея обработка, будущность и восточный оркестр (продолжение), – Газета «Каспий», 1903, 4 марта – XX əsr Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixinin qaynaqları (1901-1911), I kitab, Toplayanı və tərtib edəni, ön sözün, qeydlərin, lüğət və adlar göstəricisinin müəllifi prof. Fərəh Əliyeva. Bakı: Nurlan, 2005, ss.101-107
  2. Багирова, Санубар, Азербайджанский мугам. Статьи, исследования, доклады. – Баку: Элм, 2007, 289 с.
  3. Багирова, Санубар, Азербайджанская музыка и музыканты, Баку: ТэкНур, 2011, 230 с.
  4. Беляев, Виктор, «Азербайджанская народная песня», – О музыкальном фольклоре и древней русской письменности, Москва, 1971, с.108-162.
  5. Гусейнова, Лала, «Проблемы обучения игре на народных инструментах в Азербайджане»// жур. “Musiqi dünyası”, 3/88-2021, c.112
  6. Словарь иностранных слов, 3е издание, ред. И.В. Лёхин и проф. Ф.Н. Пертова, Москва, 1949, 333 стр.

İngilis dilində:

  1. Baghirova, Sanubar, “Mugham: the Art of Performance and Listening”, Asia-Pacific Arts Forum, TNUA, Taipei, 2003, 12 s.
  2. Baghirova, Sanubar, “The Azerbaijanian Mugham: Artistic Idea and Structural Series” – Regionale maqam – Traditionen in Geschichte und Gegenwart, Berlin, 1992, pp.28-50, 305 pp.

Azərbaycan dilində:

  1. Atakişiyeva, Kəmalə, Şifahi ənənəli Azərbaycan professional musiqisi: aşıq və xanəndə yaradıcılığı. – Bakı: Elm və təhsil, 2020, 152 s.
  2. Bağırova, Sənubər, Azərbaycan muğamı. Məqalələr, məruzələr, tədqiqatlar, – Bakı: Elm, 2007, II cild, 151 s.
  3. İsmayılov, Mamedsaleh, Azərbaycan xalq musiqisinin janrları. – Bakı: İşıq, 1984, 100 s.
  4. Hacıbəyli, Üzeyir, “Azərbayvan türklərinin musiqisi haqqında”, – XX əsr Azər­bay­can musiqi mədəniyyəti tarixinin qaynaqları (1918-1920), III kitab, Toplayanı və tərtib edəni, ön sözün, qeydlərin, lüğət və adlar göstəricisinin müəllifi prof. Fərəh Əliyeva. – Bakı: Nurlan, 2006, s. 181-206
  5. Köçərli, İradə, Azərbaycan xalq musiqi yaradıcılığında şikəstə. – Bakı: Tural, 2003, 124 s.
  6. Nəvvab, Mir Möhsün, “Vüzühül-ərqam”, risaləni çapa hazırlayanı, ön söz, lüğət və şərhlərin müəllifi Z.Səfərova. – Bakı: Elm, 1989, 85 s.
  7. Oqanezaşvili, Saşa, Azərbaycan xalq musiqisinin vəziyyəti //”Dan yıldızı” jurnalı, Tiflis, 1929, №4, 33 s.
  8. Şuşunski, Firidun, Azərbaycan xalq musiqiçiləri, – Bakı: Yazıçı, 1985, 478 s.
  9. Zöhrabov, Ramiz, Muğam. – Bakı: Azərnəşr, 1991, 119 s.
  10. Zöhrabov, Ramiz. Rast muğam dəstgahının nəzəri əsasları, Bakı, 2002, 146 s.

Not nəşrləri:

  1. Мамедов, Нариман, Азербайджанский мугам Чаргях, – Москва: Советский композитор, 1970, 79 сc.
  2. Мамедов, Нариман, Азербайджанский мугам Раст, – Москва: Советский композитор, 1978, 110 сc.
  3. Məmmədli, Əkrəm, Azərbaycan muğamları, – Bakı: Azərbaycan, 2010, 328 s.

 

Sanubar BAGHİROVA

Leading Research Fellow of the Institute

Architecture and Arts of ANAS,

PhD in Art, Associate Professor

Honored Art Worker of Azerbaijan

TO THE CONCEPT OF MUGHAM IN AZERBAIJANI MUSIC

 

Abstract: The article considers a number of topics important for understanding the concept of mugham in Azerbaijani music. It starts with such, at first glance, well-known notions as mugham and dastgah, which may have a broader content than is commonly believed. The paper also focused on the process of formation of the Dastgah, on its modal system, musical form, and its evolution in the 20th century. The study of mugham from these various angles provides some holistic view of the phenomenon of mugham, which allows us to call such a holistic vision a «concept».

Keywords: mugham, dastgah, multi-genre composition, multi-mode composition 

 

Rəyçilər: 

sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor İradə Köçərli;

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Lalə Hüseynova

Mövzuya uyğun