AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

«KONSERVATORİYA» 2020 № 1-2 (47)

 

Hafiz KƏRİMOV

ADMİU-nun baş müəllimi

Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru

Ünvan: Bakı şəhəri, İnşaatçılar prospekti 39

E-mail: hafiz.v@live.com

UOT: 780.06

«ÜRFANİ» AŞIQ HAVALARININ VARİNATLARINA DAİR

endir

 

 

PDF

 

 

Xülasə: Aşıq musiqisində sufi-dərviş dünyasına bağlı olan bir sıra havalar mövcuddur. Belə havalardan biri də «Ürfani» havasıdır. XVIII-XIX yüzillikdə yaşamış Aşıq Ürfani tərəfindən yaradıldığı ehtimal olunan bu hava demək olar ki, bütün aşıq çevrələrində müşahidə edilməkdədir.

Sözü gedən havanın əlimizdə olan bir neçə not variantını müqayisə etdikdə variantlar arasında müəyyən fərqli və ortaq cəhətlərin olduğunu görürük. Fərqli cəhətlər sırasında tonal, metro-ritmik və s. kimi musiqi xüsusiyyətlərindən başqa, bəzi variantın qədim, digərinin nisbətən yeni üslubda gerçəkləşdiyi də özünü büruzə verir. Qeyd edək ki, məhz bu xüsusiyyətləri vurğulamaqla «Ürfani» havasının musiqi quruluşunda baş verən inkişaf dinamikasını və dəyişiklik prosesini müəyyən qədər izləmək mümkündür. Bununla yanaşı, əldə olan «Ürfani» yallısının da (not nümunəsinin) eyniadlı aşıq havası ilə müqayisəsi zamanı nəzərəçarpan oxşarlıqlar bu nümunələrin ortaq mənşəyindən xəbər verir.

Açar sözlər: Ürfani, aşıq, saz havası, yallı, ifa variantı

ƏDƏBİYYAT:

  1. Bağırov N. Azərbaycan klassik aşıq havaları. B.: Trabzon, 2011, 192 s.
  2. Əzizəliyev N. Yaranması Naxçıvan ərazisi ilə bağlı olan yallılar xalq ruhunu oxşayan müxtəlif çalarlarla zəngindir. // «Şərq qapısı» qəz., Naxçıvan, 2014, s. 24
  3. İmamverdiyev İ. Azərbaycan aşıq ifaçılığı sənətinin səciyyəvi xüsusiyyətləri (Qərb bölgəsi üzrə). B.: Şirvannəşr, 2004, 138 s.
  4. İmamverdiyev İ. Azərbaycanın 20 saz havası (III kitab). B.: Şirvannəşr, 2006, 94 s.
  5. Qasımlı M. Ozan-aşıq sənəti. B.: Uğur, 2011, 304 s.
  6. Məmmədli Ə., Məmmədli K. Naxçıvan-Şərur el yallıları. Naxçıvan, «Əcəmi», 2015, 276 s.
  7. Məmmədov T. Azərbaycan aşıq yaradıcılığı. B.: Apostrof, 2011, 650 s.
  8. Rəhimbəyli N. ―Urfani‖ aşıq havasının elmi-nəzəri məsələlə // «Dədə Qorqud» top., Bakı, 2009, I (30).
  9. Şamil Ə. Aşıq Ürfaninin ömür yolu və şeirləri. / «Ortaq türk keçmişindən ortaq türk gələcəyinə». IV Uluslararası Folklor Konfransının materialları. AMEA Folklor İnstitutu, Bakı, 2006, 1-3 noyabr. s. 81-95

 

SAYTOQRAFİYA

  1. Aşıq Ədalət Dəlidağlının ifasında Ruhani – URL:https://www.youtube.com/watch?v=1ZsfNBOPpZc
  2. Aşıq Ədalət Nəsibovun ifasında Ruhani – URL:https://www.youtube.com/watch?v=Ver7U0GJszk
  3. Aşıq Kamandarın ifasında Ruhani – URL:https://www.youtube.com/watch?v=fEqmyzfoXOE
  4. «Tütək səsi» filmində Ruhani – URL:https://www.youtube.com/watch?v=d5phqPB6Qqs

 

Хафиз КЕРИМОВ

Старший преподаватель АГКИУ

Доктор философии по искусствоведении

 

O ВАРИАНТАХ АШЫГСКИХ МЕЛОДИЙ «УРФАНИ»

Резюме: В ашыгской музыке существуют ряд мелодий, связанных с суфийско- дервишским миром. Мелодия «Урфани» является одной из них. Можно сказать, что эта мелодия наблюдается во всех ашыгских средах и предполагают, что она была создана жившим в XVIII -XIX столетии ашыгом Урфани.

Сравнивая имеющиеся у нас варианты мелодии «Урфани», мы видим отличи- тельные и схожие общие черты. Кроме характерных особенностей музыкального языка (тонального, метр-ритмического), отмечается различие в методике исполне- ния. Таким образом, прослеживается процесс развития и изменения мелодической структуры «Урфани».

Ключевые слова: Урфани, ашыг, мелодия саза, яллы, вариант исполнения

 

Hafiz KARIMOV

Senior Lecturer of ASUCA

Ph.D

 

ABOUT VARIANTS ASHIG MELODY OF URPHANI

 

Summary: There are several tunes melodies related to sufi-dervish world in the folk ashiq music. One of these melodies is an «Urphani». It was considered that kind of melody was composed by a folk-singer named Urphani lived in the XVIII-XIX centuries. Now this melody is almost observed in all folk music spheres.

While comparing some note variants of the aforesaid melody we can see observe some various and common features among them. In addition to the characteristic features of the musical language (tonal, meter-rhythmic), there is a difference in the method of performance. Accordingly, the process of development and change of melodic structure of «Urfani» is traced.

Keywords: Urphani, ashiq, melody of saz, yalli, performing variant

 

Rəyçilər:

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əhliman Rəhimov;

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Fazilə Nəbiyeva

 

Mövzuya uyğun