AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

«Konservatoriya» jurnalı 2025 № 2 (67)

Məleykə ADGÖZƏLLİ

AMK-nın II kurs magistr tələbəsi

Elmi rəhbər: Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə

doktoru, professor Lalə Hüseynova

Ünvan: Yasamal ray., Ə.Ələsgərov küç. 7

E-mail: meleykehtiramt1992@gmail.com

 UOT: 781.7                          

DOI: 10.62440/AMK2025-2.s.84-96

 

FAİQ ÇƏLƏBİNİN TƏDQİQATLARINDA MUĞAM DƏSTGAHININ STRUKTUR FUNKSİONALLIĞINA DAİR

 

Xülasə: Məqalədə professor Faiq Çələbinin “Dəstgahın morfologiyası” tədqi­qa­tın­da ortaya qoyduğu Azərbaycan muğam dəstgahının struktur və funksional mo­deli təhlil olunur. F. Çələbi dəstgahı janrlararası funksional sistem kimi təqdim edir. Məqalədə həm muğam (maye, guşə, bərdaşt, ayaq və s.), həm də qeyri-mu­ğam (dibaçə, təsnif, rəng, zərbi muğam) komponentlərin dramaturji və morfoloji funksiyaları izah edilir. Vurğulanır ki, Çələbinin araşdırması muğamın elmi əsas­lar­la sistemləşdirilməsinə mühüm töhfədir.

Açar sözlər: Muğam, dəstgah, Faiq Çələbi, morfoloji model, struktur-funksional analiz, janrlararası modulyasiya, musiqi dramaturgiyası

endir

PDF

ƏDƏBİYYAT:

  1. Bədəlbəyli Ə.B. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti. – Bakı: Elm, – 1969, – 247 s.
  2. Hacıbəyli Ü.Ə. Azərbaycan türklərinin musiqisi haqqında. / Bax: XX əsr Azər­bay­can musiqi mədəniyyəti tarixinin qaynaqları (1918-1920), III kitab, Toplayanı və ­tərtib edəni, ön sözün, qeydlərin, lüğət və adlar göstəricisinin müəllifi Fərəh Əliye­va. – Bakı: Nurlan, – 2006, – s.181-206
  3. Nəvvab Mir Möhsün. Vüzühül-ərqam. Risaləni çapa hazırlayanı, ön söz, lüğət və şərh­lərin müəllifi Zemfira Səfərova. – Bakı: Elm, – 1989, – 85 s.
  4. Zöhrabov R.F. Azərbaycan muğamları. – Bakı: Təhsil, – 2013, – 336 s.
  5. Челебиев Ф.И. Морфология дастгяха: / Дис. на соиск. ученой степении д-ра искусствоведения. – Санкт-Петербург: Российский институт истории искусств, – 2009, – 725 с

 

Малейка АДГЁЗЕЛЛИ
Магистрант II курса

Азербайджанской Национальной Консерватории

Научный руководитель – профессор Лала Гусейнова

 

О СТРУКТУРНОЙ ФУНКЦИОНАЛЬНОСТИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО МУГАМ-ДАСТГЯХА В ИССЛЕДОВАНИЯХ ФАИГА ЧЕЛЕБИ

 

Аннотация: В статье проводится анализ структурной и функциональной модели азербайджанского мугамного дастгяха на основе фундаментального труда профессора Фаига Челеби «Морфология дастгяха». Автор рассматривает дастгях как жанрово-функциональную систему. В статье раскрываются драматургические и морфологические функции мугамных и немугамных компонентов – дибаче, теснифа, ренга, зерби-мугама и др. Модель Челеби вносит значительный вклад в научную систематизацию мугама и его интеграцию в письменную образовательную практику.

Ключевые слова: мугам, дастгях, Фаиг Челеби, морфологическая модель, структурно-функциональный анализ, межжанровая модуляция, музыкальная драматургия

 

Maleyka ADGOZALLI
Master’s Student,

Azerbaijan National Conservatory

ON THE STRUCTURAL FUNCTIONALITY OF AZERBAIJANI MUGAMA-DASTGYAKH IN THE STUDY OF FAIG CHELEBI

 

Abstract: The article analyzes the structural and functional model of the Azerbaijani mugham dastgah based on Professor Faiq Chalabi’s work “Morphology of the Dastgah.” The author presents the dastgah as an inter-genre functional system. The article explains the dramaturgical and morphological roles of mugham and non-mugham components such as the dibache, tasnif, reng, zarbi mugham, and others. Chalabi’s model significantly contributes to the scientific systematization of mugham and its integration into written educational practice.

Keywords: Mugham, Dastgah, Faiq Chalabi, Morphological model, Structural-functional analysis, Inter-genre modulation, Musical dramaturgy 

 

Rəyçilər:

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Lalə Hüseynova;

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Fazilə Nəbiyeva

Mövzuya uyğun