AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

«KONSERVATORİYA» 2019 № 3 (45)

Şamil İSMAYILOV

Qars Qafqaz Universiteti

Dövlət Konservatoriyasının müəllimi

AMK-nın dissertantı

Elmi rəhbər: sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Rafiq Musazadə

Ünvan: Bakı, Yasamal rayonu, Ələsgər Ələkbərov 7

Email: shamilnava65@gmail.com 

UOT: 781,7

 

MUĞAM TƏHLİLİ VƏ TERMİNOLOGİYASININ AKTUAL MƏSƏLƏLƏRİ

endir

PDF

Xülasə: Məqalədə Yaxın Şərq məqam nəzəriyyəsi əsasında tərtib olunmuş yeni məqam kon­­sepsiyasının bəzi nəzəri cəhətlərindən bəhs edilir. Müəllif Azərbaycan mu­ğam­la­rı­nın əsas­landığı klassik Yaxın Şərq məqam nəzəriyyəsini tədqiq edərək, Avropa musiqi nə­zə­riy­yəsində tam qarşılığı olmayan bir sıra xüsusi anlayışları təyin etmişdir. Mə­qa­lə­də qar­şı­ya qoyulan suallar və praktik nümunələrlə, muğamların tədqiq və təhlil edil­mə­sin­də hə­min anlayışların zəruriliyi göstərilir. Müəllif Azərbaycan muğamlarının ümumi sis­tem şək­lində öyrənilməsi fikrini irəli sürmüşdür. Təqdim olunan yeni anlayış və ter­min­lər: klas­sik səs sistemi, təməl tonallıq, əsil tonallıq, ana dəng(tetraxord), məqam sis­te­mi, təməl mə­qam, əsas pentaxord, bəsit muğamlar (məqamlar), pərdə evləri, iç mə­qam, dış məqam, su­rətən muğam, fərr muğamlar, muğam registrləri, sütun pillələr, kök səs­lər, təkan gedişi və növləri, əsas təkan, yardımçı təkan, təkanedici səs, hədəf səs, mü­vəq­qəti şah pərdə, du­gah ağazı, mayə ağazı, nəva ayaqcığı, ümumi orta dayanacaq və s.

Açar sözlər: muğam nəzəriyyəsi, təməl məqam, pərdə “ev”ləri, muğam registrləri, sütun pillələr, kök səslər

ƏDƏBİYYAT:

  1. Hacıbəyov Ü. Ə. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. B.: ADMN, 1962, 110 s.
  2. İsmayılov Ş. Muğam tonallıqlarının transpozisiya problemləri // Rast müzikoloji dergisi, Cilt 1, Sayı 1 (2013) s. 131-153 URL:https://rastmd.net/index.php/Rast/article/view/11/9
  3. Ramazan Kamiloğlu. Ahmed oğlu Şükrullah (1388-1489) ve “Edvarı musiki” adlı eseri. Ankara. 2007. 177 s.
  4. Doğrusöz Nilgün. Hariri bin Muhammedin Kirşehri edvarı. İstanbul. 2007. 218 s.
  5. Keskiner Bora. Kadızade Mehmed al-Tirevi. Risale-i Edvar. 40 s.
  6. Arısoy Mithat. Seydinin El-Matla adlı eseri üzerine bir çalışma. İstanbul.1988, 232 s.
  7. Mirzə bəy. Musiqi risaləsi (Farscadan tərcümə, ön söz və şərhlər G.Şamillinindir). B.: Azərbaycan, 1995. 86 s.
  8. Kantemiroğlu D. Kitabu İlmil-Musiki ala vechil-Hurufat. İ.: Yapı kredi yayınları, 2001, 695 s.
  9. Muğam-irs layihəsi. Səfiyəddin Urməvi. Kitabül-ədvar. B.: Şərq-Qərb, 2006, 107 s.
  10. Sadreddin Özçimi. Hızır bin Abdullah ve Kitabül-Edvar. İstanbul: T.C. Yüksek ögretim kurulu dokumantasyon merkezi, 1989, 221 s.
  11. Kamiloğlu Ramazan Şehri Kirşehri el-mevlevi Yusuf ibn Nizameddin ibn Yusuf Ru­mi­nin Risalei musikinin transkribe ve degerlendirilmesi. Malatya.: T.C. Yüksekögretim kur­ulu dokumantasyon merkezi, 1998, 121 s.
  12. İmrani. R. Azərbaycan muğam janrının yaranması və inkişaf tarixi. B.:ADPU mətbəəsi, 1994, 251 s.
  13. Nəvvab Mir Möhsün “Vüzuhül Ərqam”. B.: Elm. 1989. 53 s.
  14. Erhan Tekin. Safedinin (1297-1363) müzik teorisinin incelenmesi. İ.: 2007, 132 s.
  15. Эльдарова Э. Искусство ашыгов Азербайджана. Б.: Ишыг, 1984, 118 с.
  16. ƏkrəmC. Əruzun nəzəri əsasları və Azərbaycan əruzu.: Elm, 1977, 417 s.

 

Шамиль ИСМАИЛОВ

Преподаватель Государственной Консерватории

при Карс Кафгазском Университете

Диссертант АНК

 

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ МУГАМНОГО АНАЛИЗА И ТЕРМИНОЛОГИИ

 

Резюме: В статье обсуждаются некоторые теоретические вопросы новых ла­до­вых концепций, составленные на основе теории Ближневосточных ладов. Автор, опи­раясь на Ближневосточеую ладовую теорию, представил несколько кон­цеп­туаль­ных понятий, которых нет в европейской музыкальной теории. Вопросы возникающие при анализе и практике исполнения мугамов вынуждают обрашаться к новым ме­то­дам анализа мугамов и к новой терминологии. Автор поддерживает мысль о том, что му­гамы должны изучаться в комплекстном подходе как составная часть восточной му­зыки. Некоторые понятия и термины вводятся впервые: классическая звуковая сис­те­ма, основные тональности, подлинные тональности, простейшие мугамы, понятие «дом», внутренние и внешние лады, мугамные регистры, ступени-колонны, основной звук, временный устой (müvəqqəti şah pərdə), основной толчок, а также не­ко­торые термины непереводимые на другие языки (ana dəng, bəsit muğamlar (mə­qam­lar), surətən muğam, fərr muğamlar, dugah ağazı, mayə ağazı, nəva ayaqcığı).

Ключевые слова: теория мугама, основной лад, понятие ладовых «домов», мугамные регистры, стунени-колонны, корневые звуки

 

Shamil ISMAILOV

Lecturer of the State Conservatory

of Kars Kafgaz University

Dissertator of ANC

 

ACTUAL ISSUES MUGHAM ANALYSIS AND TERMINOLOGY

 

Summary: The article discusses some theoretical issues of new fret concepts, compiled on the basis of the theory of Middle Eastern frets. Based on the Middle East mode theory, the author presented several conceptual concepts that are not found in European musical theory. Questions arising from the analysis and practice of the execution of mughams compel us to turn to new methods of analysis of mughams and to new terminology. The author supports the idea that mughams should be studied with a comprehensive approach as an integral part of oriental music. New concepts and terms introduced for the first time: classical sound system, basic keys, genuine keys, basic mughams, the concept of “house”, internal and external mode, mugham registers, column steps, target sound, temporary abutment (müvəqqəti şah pərdə), the main push and some terms that cannot be translated into other languages (ana dəng, bəsit muğamlar (məqamlar), surətən muğam, fərr muğamlar, dugah ağazı, mayə ağazı, nəva ayaqcığı).

Keywords: mugham theory, base mode, the concept of modal “houses”, mugham registers, column steps, root sounds 

 

Rəyçilər:

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Fəttah Xalıqzadə

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Lalə Hüseynova

Mövzuya uyğun