AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI

«KONSERVATORİYA» 2023 № 2 (57)

Vüqar ƏLİYEV

AMK-nın “Muğam (xanəndə)” kafedrasının baş müəllimi

Ünvan: Yasamal r., Ə.Ələkbərov küç. 7

E-mail: vüqar.aliyev101@gmail.com

UOT: 781,7                         

AZƏRBAYCAN MUSİQİSİNDƏ ZƏRBİ MUĞAMLARIN

ROLU VƏ YERİ BARƏDƏ MÜLAHİZƏLƏR

 

Xülasə: Azərbaycan şifahi ənənəli professional musiqinin inkişaf etmiş qol­la­rın­dan biri də zərbi muğamlardır. Muğam dəstgahları kimi, zərbi muğamlar da vo­kal-instrumental hissələrin ardıcıllığına əsaslanan əsərlərdir. Zərbi muğam janrı mu­siqişünas alimlərin diqqətindən yayınmamış və müxtəlif aspektlərdən araş­dı­r­ı­la­raq fundamental tədqiqat əsərlərinin, müxtəlif məzmunlu elmi məqalələrin və me­todik işlərin obyektinə çevrilmişdir. Təqdim olunan məqalədə zərbi mu­ğam­la­rın tarixinə, onların hansı ifaçılar tərəfindən ifa olunmasına, tədqiqinə və bəs­tə­kar yaradıcılığında istifadəsinə ümumi nəzər yetirilmiş və onların Azərbaycan mu­siqi mədəniyyətində nə kimi rol oynadığı araşdırılmışdır.

Açar sözlər: Zərbi muğam, Şərq musiqisi, Azərbaycan bəstəkar yaradıcılığı, dəstgah, xanəndə 

endir

PDF

ƏDƏBİYYAT:

  1. Абдуллаева С. А. Азербайджанская инструментальная музыка. М.; Музыка. 1990. – 96 с.
  2. İmrani R.H. Azərbaycan muğam sənətinin tarixi və elmi-nəzəri əsasları. Sənət­şü­nas­lıq doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya. B.; 1998.
  3. Atayev F. Muğam və aşıq sənətinə dair bəzi paralellər. // “Konservatoriya” jur­na­lı, 2015-2. – s. 5-10. URL:http://konservatoriya.az/?p=1192
  4. Bağırova S. Muğamda polifonik ifadə formalarına dair. // “Konservatoriya” jur­na­lı, 2021-2(51), s. 6-21 URL:http://konservatoriya.az/wp-content/uploads/2021/06/ Konservatoriya.2021-26-21.pdf
  5. Bəhmənli R.B. “Qara kürd” zərb muğamı. B.; Poligraqhic production, 2022, – s.19
  6. Qasımova F.A. Alim Qasımovun repertuarındakı şikəstələr. // “Konservatoriya” jur­nalı, 2022 №2 (55) s.21-29. URL:http://konservatoriya.az/wp-content/uploads /2022/06/Konservatoriya.2022-2.s.21-29.pdf
  7. Quliyev M.B. Muğam sənətində ifaçılıq məsələləri. B.; MBM, 2013, – 139 s.
  8. İsmayılov M. Azərbaycan xalq musiqisinin janrları. B.: İşıq, 1984, – 100 s.
  9. Məlikova F. “Heyratı” zərbi muğamın ifa xüsusiyyətləri. // “Konservatoriya” jur­na­lı, 2015-3, s.95-100 URL:http://konservatoriya.az/?p=1225
  10. Məmmədov F. Zərbi muğamların ifası barədə. // “Konservatoriya” jurnalı, 2016, №1. s.10-13 URL:http://konservatoriya.az/wp-content/uploads/2016/03/Konservatoriya-2016-110-13.pdf
  11. Məmmədov S. “Arazbarı” zərbi muğamı ilə “Arazbarı” aşıq havasının müqayisəli təh­lili. // “Konservatoriya” jurnalı, 2021-4(53), s.58-65. URL:http://konservatoriya.az /wp-content/uploads/2022/04/Konservatoriya.2021-458-65.pdf
  12. Musazadə R.M. Aşıq sənəti və zərbi-muğamlar. // “Qobustan” jurnalı, №1, 2008, – s.12
  13. Musazadə R. “Kəsmə şikəstə” zərbi muğam barədə deyəcəklərimiz. // “Kon­ser­va­to­riya” jurnalı, 2016, №1. – s. 19-26 URL:http://konservatoriya.az/wp-content /uploads/2016/03/Konservatoriya-2016-119-26.pdf
  14. Nəcəfzadə A.İ. Bir daha zərbli muğamlar haqqında. Azərbaycan muğamşünaslığı. Problemlər, perspektivlər. B.; Təknur, 2015, – 559 s.
  15. Nəcəfzadə A. Yetərincə mütaliə etməliyik. // “Konservatoriya” jurnalı, 2016 No 3(33) s.95-104. URL:http://konservatoriya.az/wp-content/uploads/2016/09/Konservatoriya -2016-3-95-104.pdf
  16. Zöhrabov R.F. Muğam. B.; Azərnəşr, 1991, – 219 s.
  17. Zöhrabov R.F. Zərbi-muğamlar. B.; Mars-Print, 2004, – 406 s.
  18. Zöhrabov R.F. Azərbaycan zərbi-muğamları. B.: İşıq, 1986, – 86 s. http://musakademiya.musigi-dunya.az/noti/zohrabov_r_zerbi_mugamlar.pdf
  19. Zöhrabov R.F. Muğam şifahi ənənəli Azərbaycan professional musiqisinin aparıcı jan­rıdır. Azərbaycan muğamşünaslığı. Problemlər, perspektivlər. B.; Təknur, 2015, – 559 s.
  20. Hacıbəyli Ü.Ə. Seçilmiş əsərləri. B.: Şərq-Qərb, 2005, İki cilddə, II c. – 456 s
  21. Челебиев Ф.И. Зерби мугам – азербайджанское рондо. // Исторические взаимосвязи музыкальных культур. Сборник научных трудов. Санкт-Петербург: Санкт-Петербургская Государственная Консерватория имени Н.А.Римского-Корсакова, 1992, – с. 74-93.
  22. Исмаилов М., Карагичева Л. Азербайджанская народная музыка. М.: 1961.
  23. Əfrasiyab Bədəlbəyli. Əfrasiyab Bədəlbəylinin arxiv fondu. http://afrasiyab. musigi-dunya.az/az/sonoteka_3.html
  24. Şuşinski F. Azərbaycan xalq musiqiçiləri. B., 1983. s.226.
  25. Nəcəfzadə A.İ., Məmmədəliyev V.M. Muğam. Dərs vəsaiti. B.: Ecoprint, 2017, – 157 s

 

Вугар АЛИЕВ

Старший преподаватель кафедры

«Мугам (ханенде)» АНК

О МЕСТЕ И РОЛИ ЗАРБИ МУГАМОВ В АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ МУЗЫКЕ

 

Аннотация: В устной традиционной профессиональной музыке Азер­бай­джана «зарби-мугамы» являются одним из широко распространенных видов му­га­ма. Как и мугамные дестгяхи, ритмические зарби-мугамы представляют собой ком­позиции, основанные на самостоятельности вокально-инструментальных пар­тий. Жанр зарби-мугама очень часто привлекал внимание музыковедов и стал объек­том научных статей и методических работ. В представленной статье дан об­зор истории ритмических мугамов (на примере исполнений разных музы­кантов), а также исследовано использование «зарби-мугамов» в творчестве ком­по­зиторов. В статье широко рассмотрена общая роль ритмических «зарби-му­га­мов» в музыкальной культуре Азербайджана.

Ключевые слова: зарби-мугам, восток, музыка, композитор, дестгях, певец

  

Vugar ALIYEV

Senior lecturer of the department

«Mugham (khanende)» of the ANC

ABOUT THE PLACE AND ROLE OF ZARBI MUGHAMS

IN AZERBAIJANI MUSIC

 

Abstract: In Azerbaijani oral traditional professional music rhythmic mughams “zarbi-mughams” are one of the most widespread types of mugham. Similar to mugham dastgah, zarbi-mughams are based on the independence of vocal and instrumental parts. The zarbi-mugham genre constantly attract the attention of musicologists and became the object of scientific articles and methodological works. The article presents an overview of the history of rhythmic mughams (using the example of performances by different musicians) and also examines the use of “zarbi-mughams” in the works of composers. The article discusses the general role of rhythmic “zarbi-mughams” in the musical culture of Azerbaijan.

Keywords: Zarbi-mugham, East, music, composer, dastgah, singer

 

Rəyçilər: 

AMK-nın professoru Ramiz Əzizov

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Səadət Verdiyeva

Mövzuya uyğun